'Bella ciao' nas Fragas

Conservo unha acuarela na que pintei de nena as Fragas do Eume, tal e como as vía, xusto desde o punto en que as esgrevias pendentes fragosas pechan o val nunha gorxa profunda. Esa entrada ao lugar de misterio e relatos fabulosos que se mantivera case impenetrable ata había pouco saudábame todos os días de camiño á escola. O meu empeño en representar os mil verdes da ladeira do Pouso case remata cun burato no papel excesivamente humedecido. Nos anos que chovía moito, rebentaba alí, na primavera, unha longa cabeleira de auga que duraba unhas poucas semanas. Nunca máis a volvín ver. Daquela, aínda que aos meus anos eu non era consciente, toda a zona, desde o corazón da Serra do Xistral ata o Esteiro do Eume, estaba sendo desinfectada da carga simbólica da posguerra. Na casa os meus avós falábanme dos fuxidos, dos refuxios que construían preto dos regatos, das escaramuzas coa garda civil, das pequenas vitorias morais fronte a un aparello de represión brutal… pero nos medios de comunicación e nas conversas As Fragas eran a presa faraónica e a central hidroeléctrica de Fenosa, as repoboacións de eucaliptos e as infraestruturas que se construían xenerosamente para que Franco fose pescar salmóns. Resistencia popular Na cociña familiar pervivían outros relatos e na miña mente infantil os escapados adquiriron axiña a aura romántica dos fuxitivos da lei das novelas de Walter Scott: proscritos pola tiranía, ocultados e sostidos por unha enmarañada rede de solidariedade rural. Pouco a pouco, no relato das súas figuras e feitos estes fóronse asemellando aos personaxes fantásticos da mitoloxía tradicional polas mil e unha mañas da supervivencia: aparecían e desaparecían; andaban de noite; eran sedutores, arrogantes e, en ocasións, vingativos e crueis… O 23 de febreiro preséntase en Cabanas o libro 'Federación de guerrillas de Galicia-León' Como adoita acontecer, os contos e as lendas teñen un pouso de realidade e, moitas veces, son narracións máis fieis á historia có relato oficial e académico. As persoas que desde 1936 ata a década dos 50 se refuxiaron nos montes galegos máis inaccesibles non eran "revoltosos", "delincuentes" nin "bandoleros" como afirmaba o réxime. Pola contra, eran persoas que ben por convicción persoal ou ben por seren vítimas das circunstancias (familiares de represaliados, obxectores militares…) acabaron sendo obxectivo da represión do réxime franquista. Lograron escapar e organizáronse para resistir e castigar, na medida das súas posibilidades, ao réxime. Foron os únicos que mantiveron acesa a esperanza na derrota do fascismo tamén en España nunhas condicións de vida durísimas. Eles, e toda a rede de apoio coa que contaron, encarnan a resistencia popular ao fascismo que no resto de Europa ten un recoñecemento público unánime. Con luces e sombras e sen ánimo de beatificar, cómpre recoñecer o valor intrínseco da súa loita. Os guerrilleiros antifascistas das nosas fragas estaban na mesma trincheira cós partisanos italianos que se enfrontaban a Mussolini, cá resistencia francesa á invasión nazi, ou os alemáns que se atreveron a rebelarse contra a tolemia de Hitler. Os tres movementos compartían a mesma esperanza de liberdade e deben compartir tamén o mesmo honroso lugar na historia europea. Un ano de homenaxes Desde Cabanas, localidade onde estivo un dos asentamentos do exército guerrilleiro antifranquista máis numeroso e lonxevo, lanzamos unha proposta á sociedade civil do noso país para que colabore e participe nos actos de homenaxe que durante este ano 2023 queremos levar a cabo. Dentro das actividades programadas incluímos presentacións de libros que afondan no estudo do movemento guerrilleiro antifascista, como Federación de guerrillas de Galicia-León de autoría colectiva editado por Alejandro Rodríguez e Laura Martínez en Edicións Positivas, que será presentado o próximo 23 de febreiro no Local Social de Lavandeira en Cabanas; a proxección de filmes sobre o tema; a elaboración de material audiovisual propio con testemuñas directas das accións da guerrilla; a organización de roteiros guiados por lugares de memoria e unha exposición sobre a historia das guerrillas en Galicia con obxectos relacionados co movemento que pode enriquecerse coas achegas dos que desexen sumarse a esta iniciativa. Recuperar a memoria e coñecer o pasado é unha garantía de convivencia e saúde democrática. Non deixaremos pasar máis tempo. Temos que devolver a dignidade a moitas persoas ás que lles foi arrebatada máis alá da vida e restaurar o seu nome. Entendermos o sentido da súa loita e reescribirmos a historia é un deber colectivo que xa non podemos demorar máis.