Do mosteiro de Albeos

Non é o máis habitual que un premio do prestixio do Álvaro Cunqueiro para textos teatrais recaia nunha ópera prima como o é esta As desterradas de Carme Varela. A traxectoria da autora pode darnos, porén, unha clave sobre este feito e tamén botar luz sobre como unha primeira peza pode facer gala dun coñecemento tan fondo e detallado sobre o escenario histórico escollido. En primeiro lugar porque Carme Varela non é unha allea ao mundo do teatro, por máis que se teña dedicado a tarefas máis orientadas á xestión que á creación textual. Noutra dimensión, porque a súa participación na asociación O sorriso de Daniel, orientada á preservación e posta en valor do románico galego, converxe co tema desta primeira obra, ideada pensando nestas mesmas actividades. As desterradas / Carme Varela / Xerais / 2021 / 108 páxinas / 16 euros As desterradas cóntanos un drama concreto pouco coñecido no seu marco histórico xeral. O despoboamento, por parte da Coroa de Castela, dos mosteiros bieitos do Reino da Galiza, un proceso feito co fin de espoliar as súas propiedades e sometelos á súa dominación política dentro do contexto da "doma y castración". O caso que nos ofrece a autora é o do mosteiro de San Paio de Albeos, unha localización real perto da raia da que aínda hoxe poden visitarse as ruínas. A chegada dunha carta da raíña Xoana de Castela vén turbar as tarefas cotiás dun grupo de monxas das que pouco a pouco iremos sabendo máis cousas. Entre elas, a existencia dunha abadesa que non é tal ou o proclamado parentesco dunha das freiras co San Paio patrón do mosteiro, pero tamén a existencia doutra tentativa de desterro previa ou o rastro das relacións intensas que mantén a comunidade relixiosa coas aldeas e vilas da redonda, tamén coas do outro lado dunha fronteira que Galiza e Portugal dificilmente aceptaron como válida. Fíase así unha obra sorprendente polo coñecemento histórico da autora, pero tamén pola capacidade de reproducir a vida cotiá dun mosteiro do século XVI, onde a convivencia amigábel e mesmo divertida das freiras contrasta co rastro dunha cultura cristiá que tamén xoga moitas veces a lindar as beiras da ortodoxia, deixando o camiño á rebeldía aberto. Unha peza na que destaca tamén o coidado estilo empregado para representar, sen fidelidades históricas extremas que puidesen afastar o público do seu goce, a fala e xeitos que podían darse nun mosteiro galego do XVI. Unha obra que serve para recuperar unha parte do noso patrimonio e para cubrir cunha imaxinación verosímil os ocos da nosa memoria.