Do canto do cisne á entomoloxía forense.

Alá foron dez anos desde a publicación do último poemario de Ana Romaní ata este A desvértebra. Malia o paso do tempo, é grato redescubrila, comprobar que permanece un pouso tan identificable, feito pola sedimentación dalgúns compoñentes que caracterizan a súa obra, sobre todo Estremas. E precisamente os pousos, a borra orgánica na que poucas veces se repara, é un dos ronseis do libro. A desvértebra / Ana Romaní / Chan da Pólvora / 2020 / 16 euros / 84 páxinas A desvértrebra amosa un mundo en descomposición, o noso. Aínda que a temática da identidade que esmorece non é nova, si o son a materialidade impactante coa que se presenta a putrefacción e a distancia propia de quen observa desde a asepsia da ciencia. A osteoporose non é só unha metáfora. Tampouco a natureza, outra constante na autora, é o refuxio idealizado do indómito e da liberdade. Agora cómpre reparar no rillar miúdo da couza, no murmurio dos liques e dos fungos, nas colonias de bechiños, como se advirte na cita de Donna J. Haraway. Rincha a madeira que podrece, igual que a carne. Québranse os ósos. É o momento da entomoloxía forense mentres aínda cheira a humidade. As vexigas infectadas supuran en case todas as páxinas e xa só hai vida na fermentación e na terra mollada, no subsolo. Enriba vense as pisadas das “botas negras altas”, recintos e muros, tamén os dos corpos, columnas humanas que marchan, mentres se escoitan bocas que berran, moitas en feminino, porque a lingua é física, pura acústica. Poderíase pensar que esta desaparición tanxible só concirne á nosa contorna, condenada a irse como o fixeron Xohana Torres ou Begoña Caamaño, moi presentes no libro ao lado doutras que “sempre foron raras”. Pero non é só a cultura galega a res morta que colga do gancho. O desxeo é un proxecto global, este si, que conta con instrucións oficiais, “desmonten os marcos e as estruturas históricas”, para institucionalizar a depredación: “e sempre hai un furado unha altura un despacho / do que pendurar”. Mentres se completa este procedemento, aínda quedan as “aliadas de fósiles que respiran” ou os “corpos estraños cultivados en terrarios”, como testemuñas do que foi, como obxectos de estudo. Puidera parecer que estamos ante a nada que preludia o cadáver. Pero aínda treme a vida nos substratos, no humus, coa frecuencia alta da rabia. E é cativador meter a man na terra, aínda que sexa con chagas. Ser materia en movemento que segue a furar por se...: “na dor que fica / preciso que sigas / por se houber un claro”. Unha recreación lúcida e fermosa sobre a mecánica da corrupción. E si, ademais de bio-, tamén hai política.