Aves de verbas feiticeiras

E n marzo do ano 1859 avanzaban entre a herba do agro de Vilarmao dous animais de cores acastañadas, apenas imperceptibles, que ben poderían ser paxaros ou ratos. Camiñaban de mañá cedo, tamén polo agro, Manuela Dafonte e Manuel de Castro falando sobre o pouco que lle faltaría ao cuco para chegar. Co seu paso, o das vacas, ou coa conversa, asustaron aos dous animais que andaban á procura de alimento polo chan e que botaron a voar e ao pouco comezaron a cantar. —Mira Manuela, dúas lavercas. A súa muller respondeu mirando cara ao alto: Laverquiña cantareira, que voando nas alturas enches o aire de dozuras coas túas verbas feiticeiras. Tamén en marzo de 1859 o veciño de Manuela e Manuel, Henry David Thoureau, que vivía a uns milleiros de quilómetros, aló nos Estados Unidos, presencia unha situación semellante que deixou escrita no seu diario: escoito unha laverca naquel prado chiando, cunhas ás tremelantes que espertan a vida do prado. Ben no texto que deixou o poeta e naturalista ianqui, ou no imaxinado que reproducimos agora e que aínda vive no ceo do agro para quen o queira escoitar, as lavercas formaban parte da vida cotiá dos campos de aquí e de aló. É primavera e aquí e aló, cantan as lavercas. A quen percorra hoxe eses mesmos lugares vaille ser complicado vivir unha situación semellante. Os aláudidos, familia á que pertencen as lavercas, están en regresión. O abandono do medio rural e das prácticas agrarias tradicionais leva á desaparición da fauna que durante séculos acompañou a vida labrega. Investigacións do Laboratorio de Ornitoloxía da Universidade de Cornell de New York concluíron que entre o ano 1970 e 2018 se perderon case o 30% das aves de EEUU e Canadá e, entre elas, as máis afectadas son as dos espazos abertos. A causa é por suposto de orixe humana, orixinada principalmente por pesticidas e unha agricultura máis intensiva. En Europa e na Galiza sucede algo semellante, e aquí podemos engadir aos problemas nomeados, as plantacións de eucaliptos e piñeiros. Pertencen aos aláudidos, a laverca da que xa falamos, a cotovía pequena (Lullula arborea) e a cotovía cristada ou cotovía dos camiños (Galeriada cristata) e tamén a calandriña común (Calandrella brachydactyla) que cría localmente na Limia e pódese observar nos pasos. Son todas elas paseriformes de tamaño entre pequeno e mediano, de hábitats abertos sen apenas vexetación e cunha característica común: cantos moi elaborados e longos que emiten especialmente en voo, tal e como escoitaron Manuela ao seu home. Motivo que as levou a ser unhas das nosas aves comúns máis extraordinarias e coñecidas, polo que están presentes na cultura popular e na escrita ou na música. Non escapou a laverca á pluma de Shakespeare. Escribiu que coas primeiras luces da alba, Romeo tivo que abandonar a súa amada Xulieta e marchar ao exilio. Unha ave anuncia o novo día: o reiseñor ou a laverca? Canta máis luz, máis negra é a nosa pena, di o amante. Era, si, a laverca, que abre co seu peteiro a aurora do mundo.

Aves de verbas feiticeiras

A torcaza toma a urbe

Forma de paxaro

A familia corvidae

Durmir xuntos

Pita con nena

Volver ao sur

Para que serve unha pluma?

Cuncas de raíces, mofos e plumas