O teatro, a peste e a cidade

Titúlase O teatro e a peste e o seu autor é Antonin Artaud. Nesa peza, máis tarde recollida n‘O teatro e o seu duplo, o dramaturgo francés estabelece un paralelismo entre o teatro e a peste: "O teatro, coma a peste (…) desvela conflitos, libera forzas, desencadea posibilidades…". Agora que os teatros están pechados, as funcións canceladas e as compañías ociosas, paga a pena pararse a pensar sobre que teatro está á altura da vida, sobre que teatros liberan forzas e desencadean posibilidades. A peste instalouse e, efectivamente, devólvelle o valor a algunhas cousas: non imos saír de aquí igual que entramos. E, malia que aínda non coñecemos a magnitude da traxedia, deberiamos reflexionar sobre que futuro será posíbel despois da pandemia. En medio das cifras de contaxiados e falecidos, semella case obsceno preocuparse do teatro. Pero como nos explica a filoloxía, 'obsceno' é xusto o que queda fóra de escena, a contraescena, o que non se ve pero se imaxina: non vemos pero imaxinamos un exército de parados agardando volver aos seus empregos despois da vaga de ERTE; nin as medidas de control social que, experimentadas estas semanas, permanecerán connosco despois do virus; nin o contraataque duns poderes financeiros que ven agora como os seus argumentos a favor da privatización dos servizos públicos xa non resultan tan convincentes. O teatro debe dar conta desa parte oculta destoutro escenario que é o mundo. Agora mesmo asistimos a un certo exceso de cultura que, seguramente coa mellor das intencións, as creadoras e creadores poñen ao dispor dunha cidadanía que parece ter entre os seus medos o de convivir consigo mesma. Mais lembremos aquelas palabra de Godard nas que advertía: "A cultura é a regra. A arte é a excepción. Está na natureza da regra tratar de acabar coa excepción". O teatro que se pretenda arte antes que cultura debe responder aos novos desafíos que se nos apoñen. Uns días antes do confinamento, o dramaturgo e compositor Heinrich Goebbels presentaba na Casa da Música do Porto a súa obra Surrogate Cities, un fascinante e revolucionario fresco sobre o poder da Cidade "onde o individuo sempre é a parte máis vulnerábel". De xeito case profético, puidemos escoitar as palabras de Paul Auster nas que, entre outros textos, se basea a obra: "Estas son as últimas cousas. Unha a unha desaparecen e nunca máis volven. Todo está a acontecer demasiado de présa".