Attenti al lupo

O 31 de maio de 2021 o xornal El País publicou unha noticia sobre oito antigos alumnos dos Maristas de Vigo que denunciaban abusos sexuais no centro na década de 1960. As vítimas describían os catro relixiosos acusados como "auténticos depredadores, nun ambiente sórdido e cuartelario, con violencia habitual e sádica". O poeta e creador escénico Pablo Fidalgo leu a noticia e lembrou. El mesmo fora alumno dese centro, trinta anos despois dos sucesos, pero os seus recordos cadraban co "ambiente sórdido e cuartelario" do que se falaba. Enciclopédia da dor. Tomo I: que isto não saia daqui é o espectáculo resultante do proceso de lembranza dos anos pasados por Fidalgo naquel centro. Mais o seu dramatismo non reside na relación dos abusos sexuais que apenas aparecen en escena: a profundidade que adquire a obra procede da descrición da violencia estrutural que rexía -e, talvez, rexe- institucións intimamente conectadas co autoritarismo franquista, cunha visión do mundo que se asenta na violencia e no machismo máis groseiro. O actor Gonzalo Cunill -que estudou nun colexio da ditadura arxentina e que propiciou unha complicidade que se estende ao escenario- lanza o texto desde un escangallado campo de fútbol que se transforma en metáfora dunha ilusións rabenadas por esa crueldade exercida sobre a infancia. Duns espazos onde a democracia só existía como fórmula retórica e baleira de contido coa que seguir agochando os abusos. Fidalgo triunfa en revelar, sobre todo, o silencio que rodeaba -que rodea- o que realmente estaba sucedendo: ese espírito de omertá que continúa vixente e que oculta non só os abusos da Igrexa, senón tamén as torturas, os mortos, a ferocidade que imperou durante tanto tempo. O protagonista encarna unha denuncia colectiva, atónita ante ese mirar cara a outro lado de toda unha sociedade. Nunca abandona o rexistro poético, porque o seu relato purifica as lembranzas: é a inocencia que se pode recuperar, unha inocencia ferida que permanece á espera de que os demais secunden un exercicio de memoria que non dubida en mirar aos ollos do monstro, aos ollos de quen retiraron a mirada durante tanto tempo e que, se cadra, comezan a sentir vergoña da súa complicidade. A música de Lucio Dalla rompe a tensión creada pola interpretación de Cunill, pero coidado: o cantante italiano repite que hai que ter coidado co lobo. A omertá, se cadra, non deixou de surtir o seu efecto: o certo é que a obra de Fidalgo puido verse en Portugal, en España, en Catalunya, en Alemaña, en Austria, en Eslovenia... mais non en Vigo, que debería ser o seu escenario natural. Nin tampouco en ningún outro teatro da Galiza. Se cadra, hai que insistir en que a memoria non é un fantasma do pasado, senón un proxecto de futuro. Attenti al lupo.