Ugia Pedreira: "Son unha adicta á poesía e o meu interese actual está enfocado na musicalidade da fala"

O Segmento Cantábrico é onde naceu e onde vive desde hai anos. O disco está dedicado a todos os pobos de Ortegal a Ouessant. De que maneira o mar conformou a creadora que é hoxe? O título do disco é unha honra a ese mar que nos baña aos pobos galego, astur, cántabro e euskaldún, e a aquitanos e bretóns. Sinto os espazos, as paisaxes, de maneira muito intensa. Determinan o meu ánimo e movemento. Este horizonte cravóuseme nos ollos e esta vía marítima relacional do eixo Cantábrico foi e é unha realidade. Compartiuse muito e segue a ser así. Só catro dias de navegación a vela separan as costas da Mariña–Occidente astur coa costa bretoa. Por certo, a pedra estatua da portada do disco é cuarcita de tipo arenisca. Trátase dunha cuarcita armoricana común na cornixa Cantábrica, formada no ordovicico inferior no macizo armoricano correspondente á parte antiga da Armorica e os relieves de Mayenne. A vontade de unir a xeoloxía ao apelido é evidente e coincide con esta unión a través do mar. Estas pedras están na praia de Arnao, en Figueras de Castropol. Mira á Galiza administrativa, a Ribadeo. É un lugar visitado para estudar os estratos xeolóxicos. Alí paso tempo ancho. E entre tanta beleza tamén está o seu pasado gris de ter un campo de concentración franquista dos máis descarnados. Esta dualidade, os extremos do segmento, a bipolaridade, a cara e cruz dos acontecimentos éme cotiá. O meu segmento é doce e amargo a partes iguais. Desde este nodo norte. O mar, sempre o mar. No mar, na agua, son feliz, unha balea. Santo e seña neste paso pola terra. Acougo, sano. Doe-me tamén. A Comuna del Barruzo era un libro-disco. Este novo proxecto xunta un disco (Segmento Cantábrico) cun poemario (Atalaia Norte), algo parecido ao que facía Noente Paradise… No libro de poemas e cancións de Noente Paradise quería poñer o foco de atención para quen quixera velo na cultura galega. Que a literatura musical, as letras e os poemas abrázanse xuntas desde a neve dos tempos. Si, Bob Dylan gañou o Nobel depois. Como escrevo no poemario adxuntado ao cd: "o poema e canción ás veces dormen xuntas e outras en camas separadas". Son unha adicta á poesía sexa cantada, declamada ou escrita e o meu interese actual está enfocado na musicalidade da fala. Por iso entrei no spoken word. Creo que o noso galego ten muita información sonora a ser experimentada, sen ter necesariamente que cantar rock, rap ou funk con sotaque inglés ou brasileiro. Son impostacións donde non vexo avance para o namoramento co idioma. É un traballo moi persoal e bastante ecléctico. Hai poemas (seus e doutros autorxs), músicas variadas (do folk á inspiración pop ou a electrónica) e spoken word. Como foi o proceso de creación? Á hora de crear éme difícil situarme nun xénero departamento de venta musical. Actualmente temos a oportunidade de coñecer creativamente o que está acontecendo en todo o planeta. A palabra fusión gañou en velocidade de licuado. Fixem as cancións segundo ían aparecendo sinais, intereses ou inclusive encargos. Logo cosín intencións pola miña parte, que teñen máis que ver coa conectividade de ideias que matino e con descubrimentos individuais. Vin que o minipoemario era complementario a toda a paleta ideolóxica que quería expandir, como que era máis firme a miña obra con el. Laborei este álbum como unha obra de arte circular donde todo ten conexión. Alomenos para min. Valoro positivamente a vida comunal, mover os marcos, atender a cuestións de comarcas naturais e apoiar a veciñanza No disco, ademais de voz e letras, pon vostede percusión e corda. Ademais están os sintetizadores de Pierre-Yves Rougier, responsábel de boa parte dos arranxos. En que sentido é este disco, tamén, creación dos dous? (Como o era A Comuna del Barruzo). O meu primeiro instrumento de nena foi a guitarra. Unha que papá me comprou, por certo, en Vegadeo [refírese á Veiga]. Aos 14 anos compoñía coa guitarra e ata me presentei a un concurso de canción de autor en Benquerencia. Gañeino e fun bañarme ao mar de Benquerencia. Este disco cae de caixón: antes ou depois tiña que facelo. Sempre compuxen: nos doce discos anteriores publicados con outras persoas hai melodías, letras, postas en escena, filosofías, historias, ideas de deseño, asinadas por min. Neste caso igual, toda decisión sonora, filantrópica, lingüística, e de acabado xeral. Consensuei as fotos con Oscar Gorriz, o deseño con Xavier Belho, os vídeos con Eloy Couceiro, o master con Arturo Vaquero e as músicas con Pierre. Ambos firmamos a Comuna del Barruzo porque as decisións foron pactadas entre ambos e el creou cancións para a Comuna. Non creo que Quincy Jones teña que firmar a dúo os discos de Michael Jackson, nen Alizz os de C. Tangana. O outro día Jaureguízar preguntou o mesmo no Progreso. Daquela non se me ocorreu esta resposta. A primeira canción, Ser i ser máis, fala de vivir con poucas cousas. En A Comuna del Barruzo tamén estaba a idea dunha máis sinxela, como a da xente que decide volver ao rural… Ser un ser máis é unha aceptación do medo como emoción que igual conxela e igual impulsa. Eu nasci nas aldeias e vilas da Mariña que nada teñen a ver con unha dos Ancares ou de Ponte Caldelas. Portos, novidades e información entrando constantemente nesta atalaia norte. Non son nova nen vella rural. En zona de transición como pode ser esta hai unha educación de interdependencia. Valoro positivamente a vida comunal, mover os marcos, atender a cuestións de comarcas naturais e apoiar a veciñanza. Antes da canción Follas Novas explica que o disco ten que ver coa vida real, o útero creativo, feito poema, spoken ou canción. Este tema inclúe as voces de monxes tibetanos. De que xeito arte e vida cotiá se dan a man neste disco? A melhora da miña vida cotiá pasa pola composición, musical, escénica e escrita, e pola composición da vida, na improvisación muitas veces. Sen dúbida a arte é polo tanto quen mantén a columna vertebral da miña existencia. Son a trovadora que conto o que vexo, sinto, padezo, e cambio o meu minúsculo mundo nesta construción criativa. A min é a xente que máis me interesa, o artista que vai coa arte pegada ao óso, sen rede. Muitos anos levo dicindo que ser funcionario e logo pintor non ter que ver con viver só da pintura ou da música. Non gosta que o diga? Pois creo que na molestia das cousas está a evolución e mesmo a curación. Puxemos as Follas Novas de Rosalía de Castro cos cantos tibetanos porque escoitámolos na casa bastante. Esas follas novas eu identifícoias cos eucaliptos. E así van no disco entre techno-e-tibet, porque si. Quizás para aplacar a dor, como berro da alma que é. Esa dualidade, controversia e contraste no que vivimos. Aceptamos, rebelamo-nos, calamos. Hai un tema: Orgánico é viaxar, sobre os afectos nun disco dedicado, entre moitos amigos e amigas, á súa filla Lua por darlle a oportunidade de "coñecer a pureza". De que xeito o disco nace tamén dos afectos (a tribo…)? Orgánico é viaxar leva muitos anos comigo erosionándose. Son das que podo pasar meses para encontrar unha palabra ou outra. Fíxena cando me estaba achegando a unha intimidade maior co meu corpo. Como un renacemento orgánico nel. Abrín o canal do sentir na pele. O sexo converteuse en desfrute máis sereno, a favor do meu ben corporal, sen ser a fuxida dos problemas ou a resolución deles. Tamén este permiso e atrevemento comigo mesma poñéndome núa en formas de pedra a modo dunha venus paleolítica vén de aí. Ou ensinando pel nas fotos de Oscar Gorriz. Un empoderamento persoal que fala tamén da gordofobia, de tantas persoas que se senten feas ante a súa gordura. Botei mao do escenario e da miña propia introspección para aceptar o meu grande corpo e os dos demais. Se isto e a miña escrita e música pode ser útil para o benvivir de alguén, xa cumprín e limpei karma. Fixen con esta peza de Orgánico Viaxar un vídeo para o proxecto Sesiois a Brosa con Eloy Couceiro onde mesturei o amor polos barcos, no taller dos Pachos, carpintería de ribeira única no noso Cantábrico, con esta composición. A madeira, a pele e a agua son elementos cos que aboio. Esa imaxe de portada é quizais entón como unha muller que se representa, que se esculpe a si mesma… Eu son venus e como os soños. Así remata o poemario ao pé dun debuxiño meu que fixen dunha suposta venus con cabelo de sol e tocado en forma da de Renancourt. Puxemos na portada unha venus imaxinaria seguindo as esteatopixias das venus de corpos grandes. Busquei unha posición que me identificara sentanda ollando o mar na praia nudista de Arnao. O acto de estar espida como contrato social tamén vai implícito no discopoemario. Non facer do desnudo un castigo. En honra a miña mai que pariu unha nena de cinco quilos con muito cabelo. Con excepción da Dama de Arlanpe en Euskadi ou a Venus de Caldas en Oviedo é curiosa a falta de venus na Península. Estas figuras simbolizaban segundo estudos abundancia e fertilidade. Agora fálase de que son ferramentas ideolóxicas como amuletos que protexían a muller no parto, a cría e a lactancia. Herdadas de muller a muller quizás en altares. Quixen facer unha obra de arte que aunara disciplinas. A multidisciplinariedade ten bastante que ver coa forma que teño de construír. Por iso para min o Segmento é cunha conxunción política, antropolóxica, literaria, evidentemente musical e sempre danzística. "Poñer o frío no seu sitio a veces manca", di o poema de Marina Oural que musicou neste disco, nunha canción que viaxa polo folk europeo. Por que escolleu este poema? Vida Aínda é un poema de Marina Oural (socia da Oficina Galega de Outros Asuntos do Movemento, adicada á arte e saúde) parceira de muitas vivencias, con quen traballo na posta en escena das súas composicións, das miñas e axudamos a outrxs artistas. A Vida aínda tocábaia coa pandeireta nun ritmo de muiñeira inventado que en maos de Pierre Rougier rematou con aires do Cáucaso. O spoken word do final pertence a unha conversa entre os tres. As grandes conversas tan cheias de versos explosivos! Encántame encontrar versos nelas. Durante estes anos axudei a muitos a compoñer ou atopar piares donde sustentar o seu relato creador. Por exemplo con Alba Maria no estudio Ty Awel de Pierre en Castropol fixemos unha peza brutal nun día ao que el xa está poñendo bases e arranxos. En Segmento Cantábrico hai varias variedades de galego: do eo-naviego ao galego anterior á normativa ILG-RAG ou o reintegracionista… O disco foi feito ao abeiro da convocatoria do Xacobeo FX21 e cumprindo a legalidade normativa que se pedía nesta convocatoria. Aceptaron o galego de Asturias. Hai dous temas nele e supoño que se albisca o meu nato reintegracionismo en esencia. Unha produción con Nordesía, empresa papámamá da xestión cultural en Galiza coa que comecei no ano 1995 e coa que me voltei atopar. Encantada co novo equipo ilusionante e con ganas de navegar tamén. Probablemente este disco sería outra cousa, tamén, se antes non existisen Marful ou Nordestin@s… Con Chouteira, Nordestinas, Marful, por exemplo, por citar algún proxecto, tiña a consciencia histórica e a árvore xenealóxica de onde viñan e ían os álbums. Estudar, ler, meditar aséntame as visións e ideias desde sempre. Isto fágoo en cada álbum. Foi unha etapa da vida donde compartín con outros músicos a súa sapiencia e talento. Ademais das colaboracións que me agasallou a vida, con Banda Bassotti en Italia, con David Murray en Franza substituíndo a Omara Portuondo, cos grupos de rock galego dos 90, lembro cariñosamente a etapa con Xenreira, aqueles días de ser a chica de coro de Fermín Muguruza, Karen Matherson ou Amparanoia no espectáculo de Reixa, a aventura da Descarga ao Vivo en Cuba... Cada experiencia forxoume e fíxome chegar ás conclusións actuais. Para explicar proxectos coma Ecléctica Ensemble fálase moitas veces de conxugar tradición e modernidade como se fosen naturalmente opostas, como se non houbese continuidade entre ambas. Como se relacionan para vostede? Cando saíu o vinilo de Ecléctica Ensemble no 2000 de música electrónica e tradicional tábamos en Galiza en terra de ninguén a este nivel. Porque o que propuxemos Nacho Muñoz, Xurxo Piñeiro, Ramón Pinheiro e eu era unha visión de jazz, world music, tradicional galega e experimental nun vinilo que aínda se vende. Para ouvidos cultivados está fóra de modas. Por iso gostei de traballar con Pierre Rougier no Segmento Cantábrico desde unha perspectiva de son máis vintage cos sintetizadores. Os planos de arquitectura sonora do Segmento Cantábrico teñen por unha parte unha pizca de enxeñería artesanal, un copo grande de física, atencionalidade coa historia da música mundial e grolos de intuición. Para este disco empregamos o que tiñamos a mao: cordas, percusión, sintetizadores, o baixo de Iván Laxe (The Elas), pedal steel de Alvaro Lamas, sons da aldeia... A música electrónica ten unha historia amplísima desde os 60. Cae de caixón o seu futuro, pois democratiza novas composicións. E as formas patrimoniais das músicas do mundo esculpíronse por identificación e asimilación no devir dos ouvidos. Tamén é un discorrer normal. Cando leo tradición e modernidade, sopro. Non sei ben a que se refire, nesta grande Pangea. E penso naqueles congresos de antropoloxía musical ou no posgrao de música tradicional da USC promovido polo CMTF de Lalín e aCentral Folque donde aprendemos máis e máis como as esporas culturais van polo ar, veñen polo vento. Como pensa presentar o disco? Espero poder presentalo con todo o equipo: Pierre cantando, tocando a flauta e os sintetizadores, comigo en palco, con Xavier Bello proxectando e pintando en pantalla no escenario, coa posta en escena de Marina Oural, o son de Xurxo Pinheiro e as luces de Alberto Casas, como será o caso de Ribadeo o 12 de marzo. Mas tamén gosto da experiencia de ir eu sosiña coa guitarra e percusións máis a modo de recital como será o caso da Universidade Victoria Gasteiz o 25 de marzo. O Segmento ten muita flexibilidade de visibilización, tamén muita capacidade de adaptación a palcos diversos. Tamén gostaría de probalo con máis músicos ou artistas no escenario. Teño como un fogo interno que me fai buscar unha maxia diferente en cada concerto. Por outra banda os cambios cansan e eu xa fixen muita furgoneta noutras épocas. Levo desde 1995 na escena musical "máis profesional" e a discapacidade da miña filla Lua axúdame a recolocar o urxente, importante e necesario. Nisto tamén.