Anxo Rei: o primeiro divulgador dos poemas de Florencio Delgado

Sacou hai vinte anos un disco no que musica poemas de Florencio Delgado Gurriarán Como chegaron a vostede os seus poemas? Ao ser un poeta valdeorrés chegou a min un libro del, Galicia infinda, de 1963. Musiquei dous poemas, Galicia infinda e Pintura de feira. Isto foi polo ano 79-80, cando eu daba concertos por toda Galicia, levando estes dous poemas de Florencio que ninguén coñecía. No ano 81 veu el aquí a Valdeorras. Nese ano nomeárono membro correspondente da RAG. Houbo un acto no Barco e alí estaba eu, xunto con Xulio Francisco Ogando, Paz-Andrade, Ramón Piñeiro, Isaac Díaz Pardo e Lauro Olmo. No mesmo ano, nun concerto no barco, no que tamén estaban Doa e penso que Pablo Quintana, contáronme que Florencio se emocionara escoitándome cantar os seus versos. Pero non chegou a coñecelo persoalmente? Si, estiven con el na súa casa no Córgomo. Eu lera que entre os nomes que lle puxera Florencio a Valdeorras estaba Fronteira de cegoñas porque ao chegar a Valdeorras as cegoñas paraban, non seguían para Monforte porque ía máis frío. Mais o disco foi publicado bastante despois, no 2003. Había unha asociación en Valdeorras que traballaba para dar a coñecer a figura de Florencio e reivindicaba que se lle dedicase o Día das Letras Galegas. Eu musiquei once poemas e fixemos este disco, en colaboración coa Deputación, a Xunta e o Igaem. Colaborou tamén comigo Mini, que é moi amigo meu. No 2003 fixemos unha presentación por todo o alto, en decembro, nunha carpa, en Córgomo, na que debía haber 500 persoas ou máis. Foi fermosísimo. Por que se titula Fronteira de cegoñas? Eu lera que entre os nomes que lle puxera Florencio a Valdeorras estaba Fronteira de cegoñas porque ao chegar a Valdeorras as cegoñas paraban, non seguían para Monforte porque ía máis frío. Hai no disco varias cancións de amor, coma Amores ou O ventiño namorouse. Por que escolleu este último poema? Gustoume moito o poema. É unha composición amorosa que xoga simbolicamente cos elementos naturais e que fala da rosa, e Rosa é a miña muller, á que máis adiante lle dediquei un disco. Escolleu os poemas polo que lle gustaban literariamente ou quizais polo seu ritmo, musicalidade, etc? Pode haber poemas que me gustan pero póñome a musicalos e non son capaz. Eu leo e empezo a tentar darlle xeito. Normalmente é un proceso longo no que desde que a composición comeza ata que remata, a canción cambia totalmente. Cantar dos topónimos é unha crítica á deturpación dos topónimos feita con moito humor. É outro dos elementos que poden subliñarse dos poemas do disco, o humor. Eu nacín en Rubiá e con Franco chamábanlle Rubiana. Desde moi novo chamoume moito isto a atención. Ademais é que escollían uns nomes horribles, como Grajero por Gralleiro. Así que a deturpación dos topónimos foi sempre algo que me chocou, que levaba moi dentro porque o vivín. En Casoiro, que vai dunha voda entre viños, volve o humor. E en A señora lúa os elementos… Os elementos cósmicos en A Señora Lúa, si. Este era un poema moi musicable e ademais moi cantable, por iso o escollín. Casoiro era un poema que me gustaba moito cantar e, si hai bastante humor en parte dos seus poemas. Logo está por exemplo Reiseñor, que é como unha cantiga medieval. Hai cousas moi diferentes na poesía de Florencio. Hai un Aí vén o maio de Florencio Delgado e outro de Curros Enríquez, que cantou Luís Emilio Batallán. Esa canción sufriu moitos cambios ao longo dos anos. Foise transformando e agora non se parece moito ao que era no disco Fronteira de cegoñas. É un canto á primavera e, si, houbo máis poetas que recurreron a este mesmo verso, aí vén o maio. É a Galicia exiliada e emigrada, si. Un título ben fermoso. Eu canteina no ano 80 no Gran Hotel da Toxa, que me levara Gonzalo Gurriarán, diante dos xerifaltes da época Galicia infinda é unha letra política, sobre a emigración. É a Galicia exiliada e emigrada, si. Un título ben fermoso. Eu canteina no ano 80 no Gran Hotel da Toxa, que me levara Gonzalo Gurriarán, diante dos xerifaltes da época. Galicia infinda ten unha letra moi fermosa: Galicia só limita coa saudade, elástica fronteira… Eran letras tremendas a aceptábanmas daquela. Nunca tivo problemas por iso? Suso Vaamonde estivo exiliado nese mesmo tempo… Suso Vaamonde e eu tocamos xuntos moitas veces. Era moi amigo meu. Naquela época as letras tiñan que pasar a censura, pero eu nunca tiven problemas. Eu empecei a cantar polo ano 75-76, con "Paco" xa morto. Suso si, estivo exiliado. Nese momento a figura do cantautor era moi importante. Por que? Era importantísimo. Un cantautor cunha guitarra facía un concerto tremendo. Non había que levar equipo de son, nin luces, nin nada. Os concertos eran de tarde. E eran moi ben acollidos. Na Transición política a sociedade estaba máis activa politicamente, preocupáballe o que podería pasar. Eran letras comprometidas co momento: as Encrobas, Castrelo de Miño, etc. A xente estaba máis comprometida porque era un momento de cambio. Hoxe a situación é outra. E por que empezou a tocar e cantar vostede? Eu empecei polo ano 74 cando estaba en Lugo estudando. Fuxan os Ventos estaban empezando a cantar en público. Eu empecei tamén naquel tempo, estando interno no colexio. Tiña tamén a referencia de Amancio Prada. Empecei a compoñer pequenas cousas e así arrancou a miña vida musical. Despois empecei a dar concertos, musicando a Darío Xohán Cabana, Rosalía de Castro, Fiz Vergara, Antón Tovar… Fun aprendendo, mellorando a composición… En Fronteira de cegoñas tamén están Branca Pastora e Camiño da Serra. Branca Pastora é, segundo escribimos daquela no disco, unha letra cargada de connotacións eróticas…, sobre a pastora lúa. En Camiño de serra hai tamén un cabaleiro que namora dunha bela pastora. Son recreacións das pastorelas medievais. A Cantiga da Vindima, que tamén mestura "amor" e natureza, pode atoparse entre as cancións con letra de Florencio que fixo máis recentemente. Esa foi a última que fixen, si, no 2022. Non estaba no disco Fronteira de cegoñas. Fronteira de cegoñas foi de feito o seu primeiro disco. En que diría que cambiaron os que viñeron despois? O primeiro disco tivo a colaboracíón de David Mata, un violinista excelente da orquestra da Radio Televisión española, ou do zanfonista Germán Díaz, entre outros colaboradores importantísimos. Nos seguintes discos cambiou a miña forma de compoñer e ademais contei co arranxista e cos músicos de Luz Casal porque Jorge, o guitarrista, é do Barco e é moi amigo meu. Eu compoño, eles tocan en Madrid e despois engadimos a miña voz. O seu segundo disco é A rabela da pluma, de 2006. Por que escolleu poemas de Antón Tovar para este disco? O escritor e profesor Delfín Caseiro tiña moita amizade con Tovar. Delfín Caseiro escribírame un texto fermosísimo para o disco de Florencio: "A xenreira fraternal levouno ó exilio americano. Alí a poesía fixo agarimo onde aliviar as feridas da soidade e da morriña". Pois Delfín, que naceu perto de onde era Tovar, propúxome que fixese un disco cos poemas do seu amigo. A poesía de Tovar é moi musicable pero custoume facer a escolla porque non quería que tivesen demasiado peso o pesimismo e a melancolía. Ao final quedou un disco moi bonito. O terceiro disco é Ao son da auga, de 2009. Como o describiría? Despois, no 2012, veu O año pitaño. Este é un disco de composicións miñas, menos a última canción, que é Chove en Santiago de Lorca. Neste disco tamén hai unha canción que me gusta moito, sobre os malos tratos, Non permitas. Ou outra, Rema, dedicada á xente que queda no mar, que perde a vida. O año pitaño é un disco dedicado aos pequenos e tamén aos maiores. Chegou ás miñas mans Roseira do teu mencer, de Álvarez Blázquez, e de aí saíu O año pitaño. Hai neste disco letras de Álvarez Blázquez, de Darío Xohán Cabana, de Ana María Fernández, de Yolanda Castaño, de Marica Campo ou de Xosé Rodríguez Ferrer, que é un poeta valdeorrés. Rosa, de 2016, é o disco dedicado á súa muller. Si. Foi un disco que se corresponde cun momento moi complexo de saúde. Eu tiña un problema de corazón e puxéronme un marcapasos. Ela estivo alí botándome unha man en todo e quixen dedicarlle este disco, que ten que ver cun corazón que vai con présa mentres eu vou con ela de vagar, camiñando xuntos. Neste disco hai unha letra de Darío Xohán Cabana que é un auténtico himno a Compostela. Mais non é moi coñecida. Eu tampouco me prodigo moito: nas redes non me manexo ben… Pero si, teño letras de Darío Xohán Cabana, de Rosalía de Castro, de Celso Emilio Ferreiro… Eu non son de presumir. Pero teño que recoñecer que fun o primeiro en levar os poemas de Florencio por toda Galiza Volvendo a Florencio Delgado, pode estar orgulloso. Porque cando vostede fixo o disco non era un poeta moi coñecido. Eu non son de presumir. Pero teño que recoñecer que fun o primeiro en levar os poemas de Florencio por toda Galiza. Non houbo ninguén antes ca min. Eu leveino a todos os sitios, pois levaba comigo eses dous poemas que comentei ao principio, Galicia infinda e Pintura de feira. Podería dicir que fun o seu primeiro divulgador, polo que foi un orgullo que lle desen o Día das Letras Galegas. E por que hai agora tan poucos cantautores? Quizais a canción protesta pasou a estilos musicais coma o rock, o rap… É verdade que están desaparecendo, pois somos moi poucos. Antes o cantautor era o que divulgaba, o que protestaba, o que reivindicaba todo o que estaba mal. Agora hai moitas cousas que seguen estando moi mal pero falta o cantautor. Son outros tempos. Pero si que fan falta os cantautores para iso, para facer canción protesta, para espallar as cousas e que a xente as coñeza. Pode ser que pasase a outros tipos de música, si, pero o que está claro é que case non quedan cantautores. Todo está sempre en evolución e iso está ben, pero penso que todo pode ter cabida: a canción de autor e outras músicas. —Tampouco eran tantos naquel momento e a maioría estiveron vinculados a Voces Ceibes. Vostede participou no disco colectivo Poesía Galega en Música, xa no 2015. Pero a idea viña xa do tempo de Voces Ceibes. Por que escolleu vostede musicar poemas en galego? Porque foi o que mamei desde pequeno. Eu falaba galego. A música que escoitabamos estaba en castelán pero unha vez que empecei a estudar empecei a coñecer a poesía en galego: Rosalía de Castro, Curros Enríquez, etc. Empecei a coller a guitarra e a música foime envolvendo… Comecei a ter relación con outros cantautores despois. E vas pouco a pouco ata que te metes de cheo. Como che dicía, cando eu empecei os Fuxan estaban comezando, eu tiña a referencia de Amancio… Ten unha relación especial coa súa comarca. Un público fiel. Sempre me trataron moi ben. Nos 80 fixen moitos concertos e sempre tiven moi boa acollida do público. Como anécdota podo contar que fixen un himno para o botelo con ocasión da Festa do Botelo. E agora vou seguir cantando as cancións do disco de Florencio. Ten xente nova nos concertos? Tampouco son moi consciente da idade do público, pero sobre todo son xente de 50 ou 60 anos. Xente nova tamén haberá, pero moita menos. Nos 80 no Barco non había conservatorio nin nada e eu daba clases de guitarra nos colexios. Era moi coñecido e tamén por iso víñame todo o mundo aos concertos. Agora é outro tempo. Eu non ando moi pendente das redes sociais… Que papel debe cumprir a música e a cultura na sociedade? Podo dicir algo que non é meu, pero que comparto totalmente. A canción é o camiño que nos leva a sentir a poesía en toda a súa profundeza. Aí dise todo.