O teito de gasto como dogma neoliberal

O teito do gasto é unha regra fiscal –a regra do gasto-, derivada da Lei Orgánica de Estabilidade Orzamentaria e Sostibilidade Financeira, que busca lexitimar a aplicación das políticas de consolidación fiscal, tamén chamadas de austeridade, nas Administracións Públicas (AAPP). Teoricamente a regra do teito do gasto tenta disciplinar orzamentariamente as AAPP limitando o gasto público e a capacidade de financiamento con ingresos estables e sostidos no tempo. Na práctica isto supón que o gasto público non pode medrar anualmente por riba da taxa de crecemento prevista para o PIB. Resulta, xa que logo, que o teito de gasto pasa así a estar condicionado aos ingresos previstos: en termos macroeconómicos a demanda –gasto– ten que se axustar á oferta –produción–. Un dogma neoliberal que non resiste nin o contraste coas evidencias históricas nin a confrontación coa ciencia fiscal máis avanzada e moderna. Unha ciencia fiscal que nos ensina como a reflectida regra do gasto limita as políticas sociais que conforman o estado de benestar ao tempo que ten un efecto negativo sobre a democracia xa que forza aos gobernos a renunciar á discrecionalidade política, á súa capacidade de decidir como afrontalos problemas. Regra de gasto e recesión Hoxe en día está fóra de dúbidas que a aplicación na eurozona destas políticas de consolidación fiscal, que se apoian maiormente en recortes dos gastos públicos e rebaixas salariais, fixeron que a gran crise financeira (2008) se convertera nunha longa recesión económica. Recesión na que aínda estamos metidos malia algúns recentes e positivos resultados macroeconómicos que foron debidos sobre todo a factores externos –auxe do turismo, expansión monetaria cuantitativa–. Os obxectivos de déficit e de débeda públicos que xustifican o teito de gasto e as políticas de consolidación fiscal non foron logrados Asemade, os obxectivos de déficit e de débeda públicos que xustifican o teito de gasto e as políticas de consolidación fiscal non foron, nin de lonxe, conseguidos. A débeda promedio na UE ascendeu no 2022 ao 84% do PIB, mentres na eurozona foi do 91,6%, quedando por riba desa porcentaxe Grecia (171,3%), Italia (144,4&amp;), Portugal (113,9%), España (113,2%), Francia (111,6%), Bélxica (105,1%) e Chipre (86,5%), os Estados nos que se aplicaron os axustes fiscais máis duros e con maior rigor a regra fiscal do teito de gasto. Se se pode culpar a pandemia da Covid, que provocou unha caída dos ingresos públicos e obrigou a un esforzo fiscal superior, dun incremento nos déficits e nas débedas públicas, a evidencia dinos que o maior incremento da débeda pública na eurozona tivo lugar no período previo, pasando do 66,8% do PIB (2008) ao 85,8% (2018). Uns resultados que non deberan sorprender a ninguén xa que os mesmos adaís destas políticas, ante as evidencias, empezan a refugar das mesmas. Así, e moi recentemente, o FMI, o máis vello e radical defensor das políticas de consolidación fiscal, recoñecía que estas non eran quen de conseguir os obxectivos fiscais fixados. Tipos de xuro Está de sobras demostrada a falsidade da tese neoliberal baseada na regra do gasto, de que a débeda e o gasto públicos drenan o investimento e o gasto privados: supostamente un incremento daqueles provocaría un aumento dos tipos de xuro tal que faría diminuír o investimento e frearía o crecemento. A realidade pon en evidencia que sucede algo moi distinto, como que a través da política monetaria, expandindo o crédito, poden conterse as alzas nos tipos de xuro. Tamén hai evidencias de que é o gasto público quen turra do gasto privado e, en sentido contrario, a debilidade do gasto público é a que afecta negativamente ao gasto privado: ao non gastar os gobernos diminúe a demanda de bens e servizos cuxa oferta domina o sector privado. Converxencia Por se non fose suficiente co seu efecto recesivo, as políticas de consolidación fiscal, ao contrario do que pregoan os seus defensores, incrementan a débeda pública que se converte nunha bola de neve. Unha bola de neve derivada de que os gobernos pagan cada ano máis en servizos da débeda pública (xuros e amortizacións) sen conseguir facer que aquela diminúa, ao contrario, segue medrando intensamente. Na práctica o que realmente sucede é que se recorta o gasto público en servizos e bens fundamentais aos cidadáns (os que constitúen o Estado de benestar) para destinalo ao pago da débeda. Unha política que, por outra parte, por mor da súa rixidez, limita a capacidade de manobra dos gobernos e do conxunto da UE impedindo que se avance nos obxectivos de converxencia, pois os Estados mais atrasados en benestar teñen dificultades para acadala ao sufrir perdas netas do mesmo (emprego, protección social).