Ramón Tamames e a "perfecta sintonía" do dominio dos banqueiros co Estado

Tiven sempre admiración por Ramón Tamames a causa dos seus traballos sobre a oligarquía española, destacadamente Los monopolios en España, Bilbao, Zero, 1970, e mais La oligarquía financiera en España, Barcelona, Planeta, 1977. Neses traballos denuncia a "perfecta sintonía" do dominio dos banqueiros co Estado, a chouza rede de conexións na que se anoou, durante o franquismo, unha elite económica pechada, estática, moi pouco móbil, cunha banca que tratou de impedir por moitos medios calquera forma de desenvolvemento do crédito e das finanzas que fuxiran ao seu control. Unha piña de madrileños ten trincado no miolo o seu horror a calquera estratexia de reestruturación territorial As estrataxemas polas que un grupo social consegue impedir que o resto da sociedade acceda aos recursos dos que ese grupo se quere apropiar chámanse en socioloxía "estratexias de clausura". A estrutura de gobernanza permitíalles aos bancos murcharen os mercados de capitais e de emisión: así todo o mundo da empresa e da produción tiña que pasar baixo as Forcas Caudinas do crédito bancario, case único medio de financiamento. A concentración do poder económico estendíase, baixo o dominio da banca, ás maiores empresas e mesmo a todas as empresas do país. Isto era compartido en plan "fractal" cos outros sectores estratéxicos: "Un grupo dominante controla do 50 ao 100% da produción", dicía Tamames en 1970. Os Consellos das nove empresas eléctricas tiñan 41 interconexións a través de conselleiros comúns, as 13 empresas siderúrxicas, 33; as 32 de cemento, 70; as 21 de fertilizantes, 78; as 13 do azucre, 68... Omnipresenza oligárquica Non sei que papel tivo Tamames (e outros coma Muñoz) na lei de incompatibilidades dos banqueiros de 1968, lei que tornou moito máis laxa, racional e extensa aquela estrutura concentrada. O que si me contraría bastante é que a actual estrutura concentrada e centralizada do poder, digamos, a economía oligopólica, é un dos grandes problemas a confrontar. Está Tamames a ser fagocitado por esa cúpula? Vexamos que a omnipresenza oligárquica nos invita a unha reflexión: as opcións políticas "de centro", cales Ciudadanos e outras anteriores, que nacen coa promesa de reestruturar o poder oligárquico, inda ben non se aproximan ao poder que xa están a abandonar ese contido programático. Luís Garicano, o parlamentario de Ciudadanos, proclamaba a necesidade de cambiar a "economía do palco do Real Madrid", o capitalismo de amiguiños, etc. Faltoulles tempo para largaren pola borda todo ese "lastre" e tornárense en louvamiares dos partidos oligárquicos. O mesmo número extraordinario de Cuadernos Para el Diálogo de 1968 que se ocupaba do poder da banca, enunciaba: "Madrid, capital do capital". Este problema espacial da dinámica económica interésanos. Krugman, no seu fermoso libro A organización espontánea da economía, examina as tendencias á concentración espacial. A Revista de Economía de Galicia, editada por Galaxia nos 60, centrouse moito nesta cuestión. Ramón Barral Andrade en O aforro e a Inversión na Galicia, aprosimación ó estudo da estrutura do capitalismo galego, 1975, alarmaba sobre a fuxida do aforro a través da banca (non só do aforro). Eu penso que a actual incomodidade de Cataluña ten que ver coa ameaza de periferización que a gobernanza estatal non parece querer confrontar. Nunha entrevista recente a Tamames, na que discutía a súa participación nunha opción de Vox que o ía propoñer para "presidente alternativo", tiven ocasión de admirar, moi contrariado, as súas artes sofísticas. Para afastar a sospeita de alcaiotar a Vox deu argumentado: "Non é una opción política de Vox, senón duns deputados". Autoxustificouse: "Sempre fun partidario da Constitución", ocultando capciosamente a cuestión: Que constitución? Pretender emendas a unha constitución é deixar de ser partidario da Constitución? Non son eu constitucionalista se pretendo unha constitución federal? O certo é que unha piña de madrileños teñen trincado no miolo o seu horror a calquera estratexia de reestruturación territorial. Este foi un dos temas nos que se centrou Tamames para posfazar o goberno, e coar por esta fresta a súa xustificación. O falar di que as vocacións serodias son as boas. Inda respectando o dereito dunha persoa como Tamames a dar un "discurso de Estado" no seu morrer de inverno -na lírica da grande poeta de Frías Ana Ibáñez Ruiz-, comprendei a miña perplexidade ao espreitar como un meu heroe da mocidade se nos desmarca no tempo actual de poder chouzo das oligarquías planetarias e ibéricas.