O proceso de transición enerxética na Galiza

Galiza ten potencial para converterse nun polo de referencia en enerxías renovables na Unión Europea, grazas á produción de hidróxeno como tecnoloxía de almacenamento e ao desenvolvemento e innovación técnica das plataformas de eólica mariña como elementos diferenciais. Súmase a isto o carácter estratéxico da súa localización para a conexión atlántica do gas natural licuado con América, chamada a ser prioritaria trala invasión da Ucraína.

Neste contexto, as decisións que se están a tomar en materia de transición enerxética condicionarán positiva (e negativamente) o futuro socioeconómico do territorio para as vindeiras décadas, ademais de afectar a recursos que serán de difícil recuperación como o patrimonio material e inmaterial de carácter cultural, paisaxístico ou ambiental.

En tempos de tribulación enerxética e cambios de paradigma, é preciso tomar certa perspectiva e mirar ao horizonte, e pensar onde e como queremos estar no 2050. Trátase, en definitiva, de activar a útil ferramenta da planificación enerxética, que achega serenidade, debulla posibles escenarios e permite incorporar á reflexión e ao deseño enerxético os distintos axentes público-privados implicados –administración, empresas e sociedade–, o que facilita o acerto na toma de decisións.

Fuga de rendas

Segundo datos do Instituto Galego de Enerxía (Inega), Galiza importa o 75% da enerxía primaria que emprega. Isto quere dicir que actualmente só somos capaces de autoabastecernos con recursos enerxéticos propios nunha cuarta parte da enerxía que empregamos. Esta dependencia enerxética conduce á fuga de rendas cara ao exterior, derivada principalmente da importación de combustibles fósiles. A nivel europeo, a factura enerxética pola actividade importadora supera os 1.000 millóns de euros diarios, que marchan fóra da Unión Europea. É por iso que apostar polas enerxías renovables permite aumentar o nivel de autonomía do territorio, minorar a fuga de rendas e favorecer o seu investimento interno, reducir a exposición ao risco provocado por cambios nos prezos dos combustibles fósiles e xerar riqueza no territorio onde se localizan as plantas de xeración.

O actual contexto bélico acaba de pór en evidencia os efectos da dependencia enerxética

O actual contexto bélico acaba de poñer en evidencia os efectos da dependencia enerxética, con subas dos prezos da electricidade e dos recursos enerxéticos necesarios para que as economías funcionen. Repensar, pois, o papel enerxético que quere xogar Galiza no futuro precisa de certa pausa, análise e reflexión. Semella que “os tempos son chegados” para as renovables: o obxectivo ambiental de redución de emisións está asumido, o que vai implicar, ademais, a electrificación do transporte e das economías.

Na actualidade constátase certa urxencia que aprema á toma de decisións en materia enerxética. Porén parece necesario atopar resposta a cuestións como as que seguen: Canta electricidade debe de ser producida en Galiza? Debemos axustar a xeración de electricidade ás nosas necesidades ou producir máis electricidade da que precisamos? Se a resposta é axustarnos ás nosas necesidades, posiblemente unha aposta por micro-instalacións para o autoconsumo en fogares e empresas xunto coa dinamización das comunidades enerxéticas reduciría a necesidade de acometer novas instalacións renovables de gran tamaño.

Porén, se optamos por converternos nunha rexión exportadora de electricidade e ser subministradores doutras rexións, habería que responder a outras cuestións: Que dimensión de provedor de electricidade quere ter Galiza? Que límite habería de potencia instalada no territorio? Que rendas ou participación directa nos beneficios derivados da xeración eléctrica tería o territorio e as persoas como resultado da explotación por esta actividade? Onde terá lugar a tributación fiscal das empresas vinculadas coa actividade? Que papel xoga a defensa do patrimonio cultural, ambiental, paisaxístico e social á hora de analizar os impactos derivados da utilización da terra para xerar electricidade e a súa compensación?

Compromisos

Na actualidade moitas destas preguntas non teñen resposta, e para outras, a resposta non é quizais a agardada. Galiza ten capacidade para ser rexión provedora de electricidade de fontes renovables e potencialidade para desenvolver proxectos de almacenamento a través do hidróxeno. De apostares por esta especialización, os distintos axentes público-privados están chamados a definir con honestidade a cadea de valor de provedor enerxético de Galiza, e establecer o retorno que percibirá cada elo da cadea. É preciso o establecemento de compromisos en termos de creación, mantemento e reconversión de empregos, así como a definición da contribución vía rendas aos territorios obxecto de explotación. Deste xeito permitiríase a fixación da poboación, a ordenación do territorio e a activación e a dinamización económica das localizacións afectadas.

Para que Galiza lidere a súa transición enerxética, e que esta sexa xusta, é preciso que se acerte no deseño enerxético e na valoración económica rigorosa das achegas dos axentes implicados.