A política monetaria que necesitamos?

A reaparición da inflación como fenómeno económico relevante a nivel global é unha das novidades que nos trouxo a conxuntura macroeconómica postpandémica. Despois de moitos anos cunha inflación baixa e estable, parecía que nos tiñamos esquecido deste fenómeno, que tantas dores de cabeza produciu nos anos 70 e 80, e que provocou axustes macroeconómicos moi dolorosos. Porque a receita contra esta enfermidade está ben asentada. Os bancos centrais son independentes dos gobernos, e toman as súas decisións de xeito autónomo. O deseño dos seus estatutos deixa pouca marxe de manobra, focalizando a súa atención na inflación, deixando de lado o crecemento económico ou o emprego. A ortodoxia económica marca este enfoque: a inflación xera moitas distorsións na asignación de recursos e no papel dos prezos como transportadores da información relevante para os axentes e debe ser combatida con todas as armas a disposición dos bancos centrais. A independencia destes garante, ademais, que a atención non se vai desviar cara a outros problemas, como pode ser o crecemento económico ou o elevado desemprego. Estas variables dependen doutros “negociados”. Basta, polo tanto, con nomear un banqueiro o suficientemente adverso á inflación para garantir que a institución loitará con todas a súas forzas contra este fenómeno. Despois do longo axuste que tiveron que afrontar as economías europeas logo da Gran Recesión parecía que a inflación deixara de ser un problema. De feito, durante unha boa tempada as taxas de inflación movíanse en negativo, alimentando un certo temor á deflación. Pero a política monetaria deseñada polo gobernador Draghi permitiu navegar polas turbulentas augas da recuperación grazas a tipos de xuro en mínimos históricos e liquidez abundante para o sector financeiro. Non obstante, os problemas de distribución en determinados compoñentes clave na produción (os semicondutores, por exemplo) xunto con subidas nos prezos dos commodities comezaron a impulsar a inflación, que despois da pandemia e o comezo da guerra en Ucraína desbocouse, debido ao comportamento dos prezos da enerxía e os correspondentes efectos de segunda rolda. A inflación xera moitas distorsións na asignación de recursos A resposta do BCE non se fixo esperar, aumentando de xeito notable os tipos de xuro, actualmente no 4%. Ata que punto esta resposta do BCE é a correcta é difícil de analizar nunhas poucas liñas. Pero parece que combater unha inflación de oferta con subidas de tipos de xuro pode ser efectivo para atallar o problema, pero os efectos secundarios poden ser graves. Sobre todo porque o efecto asimétrico das medidas adoptadas polo BCE son coñecidas. A Unión Económica e Monetaria da Unión Europea (UEM) é unha construción política que se basea sobre uns principios que están lonxe do que a teoría económica considera unha área monetaria óptima. Non existe unha mobilidade plena efectiva do factor traballo entre países (o idioma é un obstáculo case insalvable), non hai unha sincronía no ciclo económico dos países que forma parte da Unión, non hai unha harmonización dos sistemas fiscais que permita a redistribución de renda dentro da Unión... Por estes motivos, moitos economistas teñen advertido que unha política monetaria común pode non resultar unha solución óptima para moitos dos países pertencentes á UEM, e que o principio de que “unha talla vale para todos” (one size fits all en inglés) non se verifica na Europa actual. O Estado español é un exemplo desta distorsión. Durante os anos da burbulla inmobiliaria, os baixos tipos de xuro fixados polo BCE alimentaban as insaciables necesidades de financiación das economías domésticas, provocando un aumento practicamente inasumible da débeda privada. Moitos advertiron de que os tipos de xuro eran excesivamente baixos para o que a economía española precisaba nese momento. O momento actual é outro claro exemplo. A suba de tipos de xuro probablemente limitará a capacidade de crecemento, xa que debido a diferentes motivos (unha menor dependencia enerxética de Rusia, a excepción ibérica nos mercados enerxéticos, etc.) ten sido capaz de reducir a taxa de inflación por riba do acadado por outros países, polo que non precisaría da medicina que lle está a proporcionar o BCE. Os efectos secundarios poden ser un menor crecemento e menor capacidade de crear emprego. Polo tanto, sen negar os beneficios que a UEM ten traído en termos de estabilidade macroeconómica, é razoable tratar de buscar mecanismos que limiten estes impactos negativos, de xeito que o traxe que nos envíen dende Frankfurt poida ser axustado polos xastres locais.