Inflación, manifestación dunha crise sistémica

A inflación actual está poñendo en evidencia que non se trata dun fenómeno conxuntural senón que é unha manifestación máis da crise sistémica que asolaga as economías do Atlántico Norte. Unha crise sistémica que, en realidade, é un conxunto de crises (policrise) que se foron incubando nos derradeiros anos pero que por non atallarse debidamente, e no seu tempo, están desembocando neste escenario crítico que se viu ampliado primeiro coa pandemia da Covid-19 e logo coa guerra en Ucraína. Nas últimas décadas, a inflación na eurozona fora o suficientemente baixa (entre un máximo do 3,1% no 2007 e uns mínimos negativos do -0,2% no 2014 e -0,3% no 2020) como para que, por caso, non afectara ao euro pero que se mantivo baixa aínda cando o Banco Central Europeo puxo en marcha unha "expansión cuantitativa" (2015) que inundou o mercado monetario, o que tirou por terra a teoría de que os prezos soben cando as autoridades imprimen moito diñeiro. Unha inflación moi baixa que, por outra parte, non tivo efectos positivos sobre a economía, pois coincidiría cunha serie de crises sucesivas e recorrentes (bancaria, euro, débedas, pandemia, guerra...). Dobre golpe á ortodoxia monetarista. En realidade foron anos (2007-2020) nos que unha baixa inflación camiñou da man dun elevado desemprego (por riba do 10% de media) por mor de que as economías europeas estaban funcionado moi por baixo da súa plena capacidade produtiva e mantiñan unha débil demanda. Unha baixa inflación no marco dunha terciarización da economía (polo auxe do sector servizos), unha caída da produtividade, unha maior financiarización, unha diminución do peso do sector público e unha caída dos salarios reais co conseguinte empobrecemento das clases traballadoras que viron como os salarios medraban por debaixo do que o facía o custo da vida. A experiencia deste período ensinounos que durante todos estes anos o problema foi realmente a desinflación. Os desaxustes da guerra Na actualidade, as evidencias tamén nos din que as causas da presente inflación (iniciada na primavera do 2021) son múltiples. En primeiro lugar debería quedar claro que as guerras, como a actual en Ucraína, xeran inflación, pois fan medrar o gasto público e producen desaxustes entre a oferta e a demanda que provocan subidas dos prezos. Asemade a guerra e a pandemia fixeron medrar as débedas, o que, en principio, non debería ter influído nos prezos, pero ao tratarse da eurozona, onde funciona unha soa moeda (euro) para todos os países que ademais carecen de soberanía monetaria, os xuros que aqueles teñen que pagar pola débeda dispáranse, o que fai aumentar o gasto publico, medrar os prezos e a inflación. Outras causas a engadir son o incremento dos custos alimentarios e enerxéticos. Resulta indiscutible que a invasión de Ucraína tivo un forte impacto nos prezos destes bens (polo peso dos contendentes neses mercados) aínda que non se pode afirmar que o incremento actual sexa un produto exclusivo desta guerra, xa que os prezos se tiñan disparado bastante antes. A realidade é que en ambos os dous casos son mercados que están en mans de empresas oligopolistas cun poder tal que lles permite, aproveitando tamén o carácter inelástico da demanda, aumentar os prezos de xeito unilateral para así obter cada vez maiores ganancias. Tamén cobrou a súa importancia na suba dos prezos o impacto de bloqueo que a pandemia e a guerra en Ucraína tiveron sobre o sector do transporte de mercadorías por estrada e por mar, pero que xa viñan agochando problemas estruturais de bastante atrás, que teñen na falta de competencia unha das súas causas principais. Clima e especulación Seguramente que un dos impactos sobre os prezos do que menos se fala é o da crise medioambiental. Así, por caso, está o impacto que na produción agrícola teñen fenómenos meteorolóxicos provocados polo cambio climático (secas, tormentas, furacáns, inundacións, lumes...) que fan diminuír a oferta e subir os prezos. A propia transición ás enerxías limpas, que esixe grandes investimentos, carrexa custos e suba de prezos. Non se pode esquecer a acción duns especuladores financeiros, cada vez máis presentes en todas as actividades económicas, e cuxas actuacións sobre a oferta e a demanda fan subir ou baixar os prezos por motivos que nada teñen a ver coa situación dos mercados, senón que responden ao fin de obter as máximas ganancias. Todas estas realidades poñen en evidencia como as alzas últimas nos prezos non son un problema exclusivamente monetario senón que responden a moitos factores relacionados con problemas sistémicos da mundialización neoliberal como, por caso, os anteriormente sinalados.