A semana pasada vimos como a presidenta do Banco Central Europeo, Christine Lagarde, anunciaba, literalmente, que "unha recesión non será suficiente para calmar a inflación". É preciso facer un par de matizacións a esta afirmación. En primeiro lugar, a recesión será provocada, en boa medida, polo Banco Central Europeo que ela dirixe tras o forte incremento dos tipos de xuro adoptados nos últimos meses, unha política que seguirán aplicando cando menos no inicio do ano 2023.
En segundo lugar, esta política terá efectos importantes no descenso do crecemento económico, pero non servirá para reducir os prezos enerxéticos, que están causados por motivos diferentes aos que pode xestionar un Banco Central (a especulación dos mercados enerxéticos, a ruptura da cadea de subministración tras a Covid, a guerra de Ucraína, etc.). Terá, do mesmo xeito, outro efecto importante no crecemento da desigualdade, xa que o incremento dos tipos de xuro beneficia ás grandes rendas (que teñen grandes aforros aos que o banco lle dará maior rendemento) e prexudica ás clases medias (na súa maioría hipotecadas) e baixas (con escasos salarios e, polo tanto, escaso aforro, e que por suposto non serán capaces de acceder á vivenda en propiedade). É dicir, no contexto actual subir os tipos de xuro actúa como unha medida para o fomento da desigualdade.
Ademais, a suba de tipos fomenta a recesión porque dificulta o acceso ao crédito tanto de familias como de pequenas e medianas empresas, que poden ver aumentar os seus problemas de liquidez. Como consecuencia, ao diminuír o crédito tamén caerá o consumo, o que provoca peches de empresas e, polo tanto, aumento do desemprego. En paralelo prodúcese outro efecto coas mesmas consecuencias: ao aumentar os xuros existen incentivos a investir menos e aforrar máis (por que unha empresa vai pasar o esforzo de aumentar unha planta de produción se ter os cartos no banco dá xa bos rendementos?), o que tamén dificulta o crecemento económico.
Tendo en conta esta situación, os principais bancos centrais, entre eles o Banco Central Europeo, están asumindo unha posición tráxica: controlar a inflación é máis importante que evitar unha nova crise económica, ao mesmo tempo que empregan o instrumento incorrecto para controlala, que non deberían ser os xuros senón a regulación sobre os prezos enerxéticos.
E isto lévanos a outro grave problema que enfronta a Unión Europea, de difícil xestión. Dado que tanto a Reserva Federal dos Estados Unidos como o Banco de Inglaterra iniciaron a suba de tipos antes que en Europa, se o BCE decide non subir os tipos podería iniciarse unha fuga de capitais: o capital europeo tería incentivos a marchar a bancos estadounidenses ou británicos porque lle darían maior rendibilidade. É dicir, neste sentido sería importante que a actuación sobre os tipos fora coordinada entre os principais bancos centrais, pero precisamente baseado na idea da contención de tipos, e non na súa suba masiva.
Entón, a quen beneficia esta política? Dende o punto de vista empresarial, sen dúbida á gran banca, que aumentará as súas marxes ao aumentar os xuros aplicados aos préstamos, xa sexa a empresas ou familias. Tanto é así que no ano 2022 estamos vendo uns beneficios récord entre a gran banca: nos nove primeiros meses do ano aumentou o seu beneficio un 33% en relación ao ano 2021, mentres a inflación roldaba o 10% en Galiza. Tamén será positivo para as grandes fortunas, que como teñen máis aforro, poden obter maiores beneficios cos cartos que invistan.
Esta situación está amosando claramente as crecentes tensións e contradicións nas principais institucións económicas internacionais, nun cambio de paradigma económico que parece rematar cos consensos xerados a partir dos anos 70 ao redor do neoliberalismo. Non deixa de ser paradigmático que a Unión Europea estea aprobando os paquetes de axuda máis importantes en décadas (os fondos Next Generation), mentres o seu brazo monetario aplica políticas na dirección contraria. Institucións europeas pensando na expansión, mentres outras institucións europeas actúan a favor da contracción. Estamos a vivir tempos intensos para a transformación do planeta, non cabe dúbida.
