Se poñemos a vista dous anos atrás, facilmente recoñeceremos o equivocados que estaban os economistas de cabeceira dos grandes medios e as institucións internacionais que no primeiro mes da pandemia auguraban unha rápida e importante recuperación entre a segunda metade do 2020 e o comezo do 2021 para dar paso a unha nova época de crecemento. Como hoxe resulta obvio, estas predicións resultaron ser erradas e a dinámica económica poscovid promete provocar un novo período recesivo na economía mundial.
Os efectos da pandemia non foron menores: despois do inicial período de peche, boa parte da economía mundial tivo que reestruturar o seu funcionamento en múltiples direccións, ao mesmo tempo que a loxística do transporte internacional e o comercio mundial ligado ás cadeas globais de valor agrandaba o seu engarrafamento, tensionando os prezos e provocando desabastecementos. Un dos elementos clave desta circunstancia está ligado aos prezos enerxéticos, que, produto desta reorganización do sistema económico internacional, comezaron a aumentar de xeito moi considerable impulsados por fortes tendencias especulativas.
Se ben esta tendencia está repercutindo en todo o planeta, Europa é un continente particularmente vulnerable porque carece de importantes recursos enerxéticos e, en particular, de combustibles fósiles suficientes para garantir o seu consumo. En paralelo a esta realidade, súmase un elemento regulatorio: os mercados enerxéticos operan de tal xeito que con moita facilidade contaxian a súa suba de prezos á electricidade, o que afecta ao conxunto de sectores económicos.
Mentres a inflación aumentou un 70% até xullo, a subxacente fíxoo nun 127%. Os prezos enerxéticos aumentan pero o custo da vida global aumentou aínda máis rápido
Como consecuencia desa relación, a inflación en Galiza de xaneiro de 2021 a xaneiro de 2022 multiplicouse por 17, mentres que a inflación subxacente (a que mide a evolución dos prezos pero sen observar prezos enerxéticos e alimentación) só o facía por 4. É dicir, durante todo o ano pasado os prezos subían esencialmente porque os prezos enerxéticos subían mentres o resto de sectores continuaban cunha inflación "normal". Con todo, neste 2022 a situación comeza a inverterse: mentres a inflación aumentou un 70% até xullo, a subxacente fíxoo nun 127%. É dicir, os prezos enerxéticos aumentan pero o custo da vida global aumentou aínda máis rápido. Estamos comezando a ver os efectos desa negativa relación prezos enerxéticos–prezos eléctricos– prezos globais. Polo tanto, as institucións europeas fracasaron no seu primeiro obxectivo perante a crise actual: controlar os prezos enerxéticos para evitar o seu contaxio ao resto da economía.
Ademais, a evolución dos prezos en Europa está tendo un segundo efecto que, polo momento, ocupa menos portadas: o forte debilitamento do euro, en particular pola debilidade enerxética alemá: por primeira vez en décadas a súa balanza comercial (a diferenza entre os bens que vende e os que merca) é negativa, polo aumento dos custos na compra de combustibles ao exterior. Esta tendencia comercial tamén afecta á divisa, provocando que o euro se deprecie e favorecendo o aumento dos prezos internos (se o euro vale menos, os produtos que mercamos nos Estados Unidos, por exemplo, serán máis caros, xa que o dólar agora vale máis).
Como consecuencia deste duplo fracaso (control da inflación e estabilidade do valor da divisa), constatado ao longo do 2022, avanzamos cara a unha segunda decisión que pode resultar tráxica para a economía europea: o cambio de posición do Banco Central Europeo na súa decisión de subir os tipos de xuro, agravada a pasada semana ao decidir a maior suba de tipos nunha soa sesión (un 0,75%) da súa historia. A lóxica é a seguinte: ao incrementar o "custo do diñeiro" dificúltase o acceso ao crédito, o que reprime consumo e investimento e arrefría a economía.
Esta decisión parte dunha premisa falsa: a inflación está provocada polo exceso de consumo, cando realmente está provocada polos prezos enerxéticos; e ten consecuencias moi perigosas no contexto económico actual: ao subir os tipos, dificúltase o acceso ao crédito do tecido empresarial, o que pode provocar problemas de liquidez ou mesmo de solvencia nas empresas (en particular nas PEMES, máis tensionadas na súa tesourería), provocando quebras, despedimentos e, a medio prazo, un círculo vicioso moi perigoso con fin nunha nova recesión.
Polo tanto, independentemente dun contexto verdadeiramente complexo, na Unión Europea estamos vendo agravada a nosa situación económica porque a construción institucional e regulatoria é incorrecta (os mercados enerxéticos son o maior exemplo desta disfunción) e, ademais, tómanse decisións equivocadas que en lugar de solucionar os problemas, prometen agravalos.
