Algunhas reflexións sobre a situación eólica na Galiza

Sirvan estas liñas como achega a un debate que está vivo. O momento actual promete definir a realidade enerxética galega das vindeiras décadas. A primeira premisa sobre o debate enerxético (e, por extensión, eólico), é que resulta complexo e os matices resultarán de importancia fundamental para achegar solucións positivas para o país. Xorden así varios elementos para o debate: En primeiro lugar, sobre a propia estrutura enerxética galega. Galiza, ao contrario do que xeralmente se indica, é un país fortemente dependente do exterior, e un grandísimo importador de enerxía. Isto débese, fundamentalmente, á nosa dependencia de combustibles fósiles ao non producir petróleo, gas natural nin carbón. Para facernos unha idea desta dependencia, no ano 2020 (último con datos), o 77,6% da enerxía en Galiza proviña do exterior. O 49% da enerxía represéntaa o petróleo, que ten que importarse na súa totalidade. Soberanía enerxética Polo tanto, se pensamos en termos de soberanía enerxética, temos dous elementos que atender: un primeiro lévanos á necesidade de substituír combustibles fósiles por outro tipo de materias primas propias (como a auga e o vento, por exemplo), mentres o segundo lévanos a pensar que podemos reducir a nosa dependencia do exterior reducindo a nosa transformación de enerxía. Este segundo elemento é importante, xa que o curioso da posición enerxética de Galiza é que mentres somos grandes dependentes de combustibles fósiles, sen embargo somos grandes excedentarios de enerxía secundaria, é dicir, aquela que se transformou para ser consumida. Galiza exporta o 55% de todos os derivados do petróleo e o 37% de toda a electricidade producida Os grandes exemplos de enerxía secundaria son a gasolina, o gasóleo ou a electricidade. Observando o balance enerxético galego, atopamos que aínda que temos que importar o 77,6% da materia prima enerxética (lembremos: petróleo, gas natural, carbón), exportamos o 55% de todos os derivados do petróleo e o 37% de toda a electricidade producida. Polo tanto, con estas cifras, se queremos pensar un modelo enerxético galego autocentrado, chegamos a unha pregunta importante: é preciso continuar aumentando a potencia instalada (é dicir, máis eólica no eléctrico e a refinería da Coruña funcionando ao máximo no petroleiro), ou sería interesante reducir estas cifras? Sobre esta pregunta, unha vez máis, son precisos matices. As diferentes materias primas enerxéticas son na actualidade dificilmente substituíbles e, moitas delas, tamén dificilmente almacenables. É difícil e caro almacenar electricidade, por exemplo. Ao mesmo tempo, a dificultade de substituír unha enerxía por outra (derivados do petróleo por electricidade, por exemplo), complica toda a análise. Aínda que nos gustaría reducir o impacto dos combustibles fósiles, na actualidade as alternativas tecnolóxicas son escasas. Precisamente, estas alternativas tecnolóxicas parece que se orientan cara á electrificación e o hidróxeno (que tamén precisa electricidade para producirse), o que vai levar a que no medio prazo as necesidades de electricidade en Galiza aumenten. Isto lévanos ao punto de partida: parece necesario aumentar a nosa capacidade de produción eléctrica para abastecer estas novas necesidades. Tendo en conta estas cuestións, son precisos outros matices. En primeiro lugar, os supostos beneficios da produción eléctrica son escasos en varios sentidos: non xeran demasiado emprego, o impacto no territorio tende a ser negativo (particularmente no medioambiental) e non existen mecanismos máis alá do municipal para que os beneficios revertan nas comunidades locais que sofren estes impactos. Como é de supoñer, os beneficios da produción eléctrica non rematan no territorio que produce, senón nas empresas que teñen a propiedade deses parques. E aquí está un dos principais problemas ligados á expansión eólica galega: os efectos negativos percíbense moi claramente pero non existen mecanismos claros para que a poboación afectada teña algún tipo de compensación por iso. Por último, dúas ideas. Un: a expansión eólica ten que ser racional. Non parece ter demasiado sentido aprobar novos parques (como veñen de facer as Administracións nas últimas semanas) até o punto de duplicar (sic) a potencia instalada nos últimos 25 anos só en 3, claramente ese modelo depreda o territorio e amosa unha falta de estratexia enerxética máis alá de aumentar a produción sen valorar as necesidades reais. Dous: como estratexia de país, o máis importante non é ter máis muíños eólicos, é ter a capacidade industrial de producir muíños eólicos para a súa exportación, porque iso é o que garante futuro