Agroecoloxía e prácticas sostibles

A poboación humana nunca estivo tan comunicada e integrada ao longo do planeta coma no século XXI. A modernidade trae consigo moitísimas vantaxes, incluídas o desenvolvemento dos pobos, o compartimento do coñecemento como base dunha evolución que permite á humanidade chegar á lúa, facer transplantes ou que o planeta estea habitado coma nunca antes. Con todo, este avance trae consigo una serie de desvantaxes asociadas á nosa propia identidade en distintas partes do planeta. Desafortunadamente, a modernidade e o coñecemento avanzado enfocado en aspectos asociados á produtividade fainos esquecer que os recursos son finitos, que a resiliencia debe ser parte intrínseca da nosa supervivencia, e que esta resiliencia debe fundamentarse en coñecementos avanzados que estamos observando, mais tamén nos coñecementos tradicionais dos que somos herdeiros. Estes aspectos son especialmente claros no caso dos sistemas alimentarios, baseados nun sistema de coñecemento que implica un uso relativamente simple e simplista deste coñecemento avanzado en moitos casos á custa da descapitalización dos agroecosistemas como soporte da agricultura (diminución da materia orgánica do solo e da súa saúde), diminución drástica da produción de servizos ecosistémicos que danan augas (contaminación de augas, biodiversidade) e incluso a propia saúde da especie humana (relación entre o emprego de herbicidas e determinados tipos de cancro). Naqueles lugares onde o cambio foi más drástico, fomentado polo baixo prezo da man de obra ou a cantidade de terreo virxe e sometido a un manexo tradicional que fai máis fácil o negocio, xurdiu un movemento que se fixo mundial. Así apareceu o concepto de agroecoloxía, que tanto a FAO como a Unión Europea asumiron a partir de dez principios propios e asociados aos obxectivos da propia Política Agraria Común, a PAC no período 2023-2027. Enténdese como Agroecoloxía a "aproximación holística e dinámica da agricultura que se considera á vez unha ciencia, un conxunto de prácticas e un movemento socio-político que pretende apoiar a transición dos sistemas agroalimentarios cara a prácticas mais sostibles". A agroecoloxía é una aproximación holística da agricultura que inclúe toda a poboación, dende os agricultores até os consumidores, e que polo tanto afecta a todo o sistema alimentario, incluídos os agroecosistemas. En Galicia atopouse que a sementeira de millo despois do cultivo de pradaría incrementa o contido de materia orgánica no solo nun 20% Como usar a biodiversidade Dende unha perspectiva dos agroecosistemas, o emprego da biodiversidade é básica para mellorar a súa resiliencia fronte a eventos asociados, sobre todo, ao cambio climático que acontece nos nosos días. O emprego da biodiversidade pode realizarse a escala espacial ou a escala temporal. Dentro dos primeiros, a agroforestería, combinación dun compoñente leñoso do que se obteñen produtos ou non, cunha produción agrícola que medra debaixo deste compoñente leñoso, o emprego de franxas de biodiversidade incluídas as sebes, o emprego de mesturas de cultivos como o caso da sementeira tradicional do millo con xudía, ou o emprego de pradarías multiespecíficas son exemplos claros. A análise da intención da PAC en Europa realizada polo proxecto europeo AE4EU sobre o emprego da biodiversidade espacial indica que este compromiso foi asumido nos ecoesquemas por 21 dos 28 plans estratéxicos existentes na actualidade na Unión Europea. En cuanto ao emprego da biodiversidade a escala temporal, que inclúe a rotación de cultivos e os cultivos en coberteira, obsérvase como foi acollida só por sete países en Europa a través dos plans estratéxicos, atendendo tamén ao estudo desenvolvido pola USC como líder do paquete de traballo de políticas no proxecto Agroecology fore Europe (AE4EU). A importancia do emprego da rotación de cultivos é altamente relevante como sistema de mellora da saúde do solo a través do incremento do contido en materia orgánica. En Galicia atopouse que a sementeira de millo despois do cultivo de pradaría incrementa o contido de materia orgánica nun 20% no solo. Este aspecto é sumamente importante para, por exemplo, reter unha maior cantidade de auga no solo co obxecto de subministrar ao millo, nun momento no que a seca está reducindo a produción deste cultivo en Galicia. En relación ao desenvolvemento do sistema alimentario, na actualidade existe un foro a nivel Europeo que conforma un partenariado chamado Sustainable Food Systems no que se discuten políticas para entender como se poden mellorar os sistemas alimentarios neste sentido. A toma de conciencia por parte dos consumidores de que o feito de mercar un produto implica un tipo de uso do territorio ou de que as cadeas curtas de comercialización implican unha diminución das emisión de gases de efecto invernadoiro axudaría a facer o sistema alimentario mais sostible.