Prensado e ben presentado

Velaquí unha xoia da historia do deseño galego: o catálogo do vidro prensado da fábrica La Coruñesa, que conserva o Arquivo Municipal da Coruña. Descoñecemos a súa data de edición, pero grazas a un artigo da directora deste Arquivo, María de la O Suárez Rodríguez ―Faro de Montealto, revista 2007―, pódese acoutar a datación da peza na segunda metade do século XIX, dado que La Coruñesa xorde en 1850 e medra ao fusionarse varios investidores, absorvendo a antiga fábrica La Minerva en 1857. Outras fábricas de vidro anteriores foran La Provisión e logo La Protegida e La Esperanza ―curioso o naming da época―. La Coruñesa aproveitaba en grande parte as instalacións que foran da pioneira La Provisión, xunto á coruñesa praia do Orzán, alí onde agora teñen o colexio os Salesianos. Cómpre dicir que, até a súa desaparición no fin do século, parte da materia prima, a area de sílice, apañábase alí mesmo, na praia. O catálogo son oito páxinas de papel branco, dun formato inferior a A4, cunhas capas tamén de papel, pero de cor amarela, que levan estampada só a portada, cun deseño de requintado rococó, que reflicte os mil arabescos cos que se deseñan os vidros prensados, que, con ese procedemento dos dous moldes, permite producir pezas complexas que van ser denominadas como "objetos artísticos" nas exposicións industriais coruñesas de 1850. Certamente, o vidro prensado imitaba as pezas de cristal tallado, imitaba o luxo. Pero a grande novidade desta peza é a impresión en litografía na empresa coruñesa de Ruiz. O catálogo de produtos das fundicións das Reales Fábricas de Sargadelos imprimiuse en Madrid en 1849, na Litografía de Bressend y Alonso. Os dous catálogos presentan un deseño moi semellante e aproveitan as posibilidades do novo método de impresión, que permite imaxes e textos ao tempo, iso si, os textos están caligrafados, tanto no de Sargadelos como no de La Coruñesa, non hai tipografía. A litografía foi un método de impresión innovador descuberto no fin do século XVIII en Alemaña, que tivo unha rápida expansión en Europa. En España créase un gabinete de impresión por Real Orde de Fernando VII en 1818, que mantivo a exclusiva até 1834 no que se liberaliza. Á Galiza chega catro anos despois, en 1838, co impresor José Núñez Castaño, que achega a Santiago a técnica e produce o Semanaio Instructivo, a primeira revista "ilustrada" da Galiza, con Ramón Gil Rey como debuxante-gravador. Non moito despois, teño para min, se estabelecería Ruiz na Coruña, empresa litográfica á que seguirán na mesma cidade Roel, en 1872, e logo Lorman. Cada empresa tiña os seus debuxantes grabadores especializados, que tamén podían preparar para imprimir imaxes de outros autores, como era o caso dos artistas que deseñaban cartaces. O noso catálogo cumpre á perfección as regras do xénero dos catálagos, pensados en grande parte para pedir por correspondencia as pezas desexadas, incluíndo a tamaño real os diámetros dos vidros para quinqués.