Luz en La Noche

Custa crer que en 1949 unha empresa editora tomara o risco de ter «o lexítimo orgullo, de querer ser, e selo de feito, paladín de Galicia». Así se expresaba José Goñi Aizpúrua, director de La Noche en carta a Francisco Fernández del Riego, cando lle ofrecía dirixir un Suplemento del sábado do seu xornal, ben de anos antes que outros xornais galegos se aventuraran cun 'suplemento' cultural. Cultural e económico sobre Galiza. Goñi era un donostiarra católico, tradicionalista, de formación carlista, pero de "xorne liberal", como diría Del Riego moitos anos despois. Custa acreditar que existira esta iniciativa do vespertino La Noche (1946-1967) da Editorial Compostela, pero si que nos cadra que aquilo non durara máis de tres meses, do 15 de outubro de 1949 ao 28 de xaneiro de 1950, pondo na rúa 16 números de 8 páxinas cada un. O Suplemento morreu por atreverse a dar conta da morte de Castelao. Morreu con Castelao. Foi unha luz na noite, con artigos que traían cuestións de arqueoloxía, aniversarios de Sarmiento ou de Lamas Carvajal, colaboracións de Otero Pedraio, Cunqueiro ou Ánxel Fole, entrevistas a artistas como Julia Minguillón ou Angel Xohán, tamén traen os exiliados: Luís Seoane escribe sobre a pintura de Colmeiro, Lorenzo Varela sobre pintura de Luís Seoane ou Francisco Luís Bernárdez chove en Compostela. Naquel momento, mesmo publicar unha cantiga de amor de Airas Nunes era revolucionario. E fixérono. Supoñamos que era un martes. Como todas as semanas, os redactores van chegando á Taberna do Hotel Alameda de Vigo. Quizais lles cómpre xuntar dúas mesas. Alí están Celso Collazo, Emilio Álvarez Blázquez, o deseñador Xaime Isla e o director Francisco Fernández del Riego, todos máis ou menos militantes clandestinos do Partido Galeguista, aínda. Alí organizan e deseñan cada número. Quizais dispoñen das galeradas, os textos compostos de linotipia, que van cortando e colando sobre unhas planiñas do tamaño do xornal. Nos ocos baleiros improvisan ou encomendan ilustracións. A fotografía é escasa e a posta en páxina dos textos faise coas viñetas, que fornecen Mario Granell, o máis prolífico, Álvaro Álvarez Blázquez, Xohán Ledo ou o propio Isla. A impresión en vermello e negro ―as primeiras cores da imprenta― nas páxinas primeira, última e centrais, contribúe á identidade da publicación. Aproveitaron as fendas do franquismo ao máximo, pero só había dez anos que rematara a Guerra Civil. A permisividade das autoridades chegou ao límite cando La Noche. Suplemento del sábado desobedece a prohibición expresa de falar de Castelao nun xornal e o proxecto queda fanado. Porén, os galeguistas tiñan experimentado que había unha marxe estreita onde se podía sachar. Morre Castelao e o Partido Galeguista do interior rompe co exilio e decide desbotar a política e pasarse á acción cultural. Cinco meses despois da desaparición daquelas follas, o 25 de xullo de 1950, fúndase a Editorial Galaxia, aqueles redactores estarán no seu consello de dirección.