Falar aos ollos

Trátase de "falar aos ollos para chegar con seguridade ao espírito", di Edouar Charton, fundador do Magazine Pittoresque (1833). Queren ser o "Louvre popular", declara o editor do Musée des Familles (1840). Son os heraldos dun novo xénero xornalístico que abrolla na Europa da década de 1830 e que ten no británico The Penny Magazine (1832) a cabeza de serie. Foi quizais a boa tradición inglesa da xilografía –o gravado en madeira– a que falicitou que xurdira a revista ilustrada, que ten como obxectivo a vella máxima de instruír deleitando. A xilografía acada un grao de detalle que cumpre co soño de contemplar o mundo sen saír da casa. Tal promete este novo xénero que se estende por Europa e que chega tamén á Galiza. Pois velaí nese ronsel e na mesma década da eclosión do xénero, o Semanario Instructivo, periódico de agricultura, ciencias naturales y artes, que en 27 números, de marzo a agosto de 1838, dá lume en Compostela á primeira revista galega ilustrada. Pero o seu editor, o padronés José Núñez Castaño, activo entre 1832 e 1848, escolle a litografía para reproducir as imaxes, un tipo de gravado que permite traballar tamén con moito detalle. Só había catro anos que se liberalizara a técnica, monopolizada por Madrazo, por concesión Real desde principios do século XIX. Agora, un liberal, "editor responsábel" de varios xornais provincialistas, que alentan as ideas da revolución galega de 1846, bota a andar un proxecto que defende un dos primeiros intereses galegos no eido científico, tecnolóxico e cultural, como sinala Xurxo Martínez. Na compostelá praza da Quintana, na coñecida Casa da Parra, ten o seu obradoiro Núñez Castaño. Velaquí o equipo da nova publicación: o médico compostelán José María Gil Rey (1815-1853) é o xornalista director, o seu irmán Ramón Gil Rey (1818-1844), mozo aínda de vinte anos, é o debuxante gravador, quizais formado na acabada de fundar Academia de Debuxo, creada en 1834 pola Sociedade Económica de Amigos do País, que é tamén mecenas da revista. Para completar o cadro, debemos contar a Antonio Neira de Mosquera, que tamén con vinte anos é o corrector das probas. Neira será despois escritor e director de xornais provincialistas e virá casar cunha filla de Núñez Castaño. Os exemplares da revista que aquí reproducimos publícanse por cortesía da Real Academia Galega e foron propiedade de Manuel Murguía, como nos explica Fernando Pereira, responsábel da hemeroteca da institución. A actual encadernación dos números agacha a verdadeira fasquía do Semanario: catro páxinas, dun formato algo maior ca un A4, impresas en tipografía, que conteñen varios artigos de divulgación, e no medio, encartada, solta, unha lámina impresa en litografía. A litografía non se podía imprimir conxuntamente coa tipografía, de aí a singularidade da revista de Núñez Castaño. Para ver unha revista galega ilustrada con gravados xilográficos cómpre agardar ao ano 1878, no que sae La Ilustración Gallega y Asturiana.