O deseño que hai en ‘Nós’

Desbotar un substantivo e elixir un pronome que se pronuncia cunha soa sílaba foi unha audacia, tanto que os futuristas italianos tiveron a mesma idea coa revista Noi. E cen anos despois Nós campa de novo na fronte dunha publicación galega. A forza da palabra segue intacta, un logro de Castelao. A creación do nome foi unha parte substancial do seu deseño para aquela revista, pero non a única. "Naceu dono das chaves da expresión", dixo del Otero Predraio. Non menos importante que a palabra elixida é a súa forma: o logotipo da publicación, lembremos que logos en grego significa palabra ou razón. E Castelao deseña o logotipo cunha letra antiga, que xa ensaiara na súa proposta a Eladio Rodríguez, cando este dirixía o suplemento de literatura galega en El Noroeste. E naquela cabeceira primeira, aínda rudimentaria, estaban tamén os monstros do Pórtico da Gloria, que reaparecerán nun dos cabezallos da revista. Título e subtítulo enmarcábanse nunha cartela "pétrea" que esmagaba os monstros, non polo peso da Igrexa, coma no Pórtico, senón pola forza da "santa idea" como era invocado o ideario galeguista. E precisamente dos linteis do Pórtico da Gloria toma Castelao a letra do logotipo, un uso que reitera noutras obras, para contaxiar amigos e correlixionarios até dotar aquela letra de significado cultural e político. Polo visto a letra aínda non esgotou aquel potencial e continúa hoxe dando variacións que van das que realizou Díaz Pardo ás novas propostas dixitais dos deseñadores Marcos Dopico ou Rubén Prol. Pero esta actitude de Castelao ten unha orixe: ven da arte nova internacional, desde que a finais do século XIX Willian Morris comezara a ollar os primeiros libros como fonte de renovación do deseño gráfico. Castelao practica esa actitude de Morris, pero procura na cultura galega os ingredientes cos que crear un "futuro pasado". Velaí a escolla da letra medieval, pero tamén o deseño definitivo da capa da revista, unha recreación das portadas dos libros barrocos, dispondo todo coma nun retablo arquitectónico, que o noso deseñador cobre cun manto ─de musgo?─ que sitúa as personaxes fóra do tempo e do espazo. Pero é sobre todo o gran talento de Castelao como ilustrador o que dota a capa dese carácter emblemático, pois sabe ler e practicar o estilo do británico Aubrey Beadsley (1872-1898), que co uso ponderado do branco e do negro é quen de acadar un resultado sublime. Tamén Castelao.