Un brindo para un país futuro

Marc Badal comeza o seu libro Vidas a la intemperie coa morte en 2008 de Marie Smith Jones, última persoa criada na lingua eyak. Marie foi o epílogo dunha cultura e dun sistema lingüístico que permitiu ás expertas catalogar, documentar e enlatar a lingua, as expresións, os poemas e os relatos, para que ficasen para a posteridade dentro dun corpus de coñecemento. Dun xeito semellante, Kike Estévez no libro O Ribeira de Louzarela documenta, a través da figura de Antonio Río, os últimos trazos do brindo tradicional recollendo de xeito completo os xestos persoais do brindeiro e os aspectos xerais do xénero. A propia vida do Ribeira é a da evolución do brindo no século XX, xa que recolle o seu uso nos contextos tradicionais (vodas nas casas e traballos comunitarios) ata a evolución a espectáculo unha vez desaparecidos estes contextos. Igual que Marie quedou sen ter con quen falar, Antonio Río quedou sen ter con quen que brindar, ademais de quedar sen onde brindar. Deste xeito o brindo do Ribeira pasou a ser unidireccional, sen retruque. Unha alvariza sen mel. Antonio Río fixo brindos no Luar, brindou en homenaxes e festas e tratando de buscar quen lle respondera brindou con regueifeiros comprobando que ambos xéneros non casan, pese a ser as vodas un dos seus contextos tradicionais. O Ribeira marcou o paso do brindo cara a modernidade devindo en produto cultural mais non houbo quen os seguira porque a Galiza oriental non é a da AP-9 e o camiño que si atopou a regueifa nos bares, no Luar, nos certames ou en xuntanzas, o brindo non tivo quen o andara. Ata o pasado 22 e 23 de xullo, cando tivo lugar na parroquia guímara de Ferreiros o Brindadeira: Festival de improvisación oral, contando con regueifeiros, bertsolaris e brindeiras, co obxectivo principal de procurar novos camiños para a súa recuperación. O novo brindo Brindadeira foi a posta en escena do novo brindo como produto cultural propio contando coa participación de vindeiras brindeiras como Isa e Antonio, participantes nos obradoiros realizados na Pobra do Brollón polo colectivo de improvisación oral feminista e inclusiva Erre que erre. Estas sucesoras do Ribeira e dos irmáns Veloso veñen coa responsabilidade de recuperar Patrimonio dende as súas gorxas. Neste proceso, o brindo debe tomar camiños diferentes aos da regueifa, tratándose de disciplinas con similitudes e diverxencias. A diferenza máis salientable, alén das melodías, é o carácter máis sutil e poético do brindo. Isto penalizouno tamén fronte á regueifa xa que resulta máis complicado facer chegar ao público nun contexto folclorizado un produto cultural baseado no poético, en contidos menos agresivos e máis reflexionados. Porén non é imposible e resulta chave para un país que así sexa. En Brindadeira tamén participaron as bertsolaris Miren Amuriza e Uxue Alberdi traducidas por Danele Sarriugarte. Forman parte dun movemento modernizador dentro do bertso, que de por si alcanza un status de actividade "intelectual integral" en Euskal Herria no que as bertsolaris son quen de condensar temas e debates complexos que afectan á sociedade euscalduna como poden ser o feminismo, a inclusión dos colectivos LGTBI, o abandono rural ou temas identitarios. A recuperación do brindo mira ao 'bertso' e á regueifa, o seu camiño futuro pode estar nalgún punto intermedio A recuperación do brindo mira ao bertso. Tamén á regueifa. Simplificando moito, o seu camiño futuro pode estar nalgún punto intermedio entre ambos. Empregar o humor e a controversia mais tamén ser un contexto para sublimar, verbalizar e reflexionar sobre aqueles temas que nos afectan como galegas do presente. Deixar dun lado o folclorismo e o "mostrismo" e abrazar os debates morais que nos afectan. Tal como sinala Kike Estévez, "nos brindos codifícanse os valores da comunidade e transmítense os puntos de vista da veciñanza" polo que esa función de bardos, tamén estaba na tradición e na sociedade labrega. O poético tamén, tal como demostran brindos recollidos, ou outros xéneros cos que existen fronteiras difusas coma o romance ou as coplas da música tradicional. Esa ollada poética é tamén un elemento identitario. Como no caso da lingua eyak, resulta e resultou fundamental todo o traballo científico de recollida das tradicións da improvisación na Galiza. Igualmente é fundamental que dende a xestión e programación cultural dotemos de espazo a estas novas perspectivas para que o xénero do brindo cumpra unha función e teña uns contextos na Galiza do século XXI. Temos a oportunidade co brindo de elixir que país queremos ser, se un país folclorizado e inocuo, cunha recuperación patrimonial de postal ou empregar esa recuperación patrimonial para poñer os temas importantes no centro, reflexionarnos, e empregar as nosas ferramentas identitarias para construírnos sen complexos.