Retrato dunha xeración de artistas

Son case cen rostros que ilustran un tempo das artes plásticas na Galiza. Laxeiro, Colmeiro, Leopoldo Nóvoa, Isaac Díaz Pardo, Elena Colmeiro, Ánxel Huete, Francisco Leiro, Menchu Lamas, Rosalía Pazó, Elena Gago, Caruncho... Noventa e sete fotografías de artistas que agora se xuntan na exposición Xulio Gil. Retrato dun tempo da plástica galega, que se pode ver na sala de exposicións Afundación de Vigo até o 11 de novembro. A idea da iniciativa ten a súa orixe en 1988, no proxecto de exposición Antropolóxicas, comisariada por Henrique Acuña no Museo de Pontevedra e, con posterioridade, continuado a propósito da realización das fotos para a colección Artistas Galegos, dirixida por Antón Pulido, que lles propuxo aos artistas facer un retrato de autor. A partir de entón, o fotógrafo Xulio Gil foi engadindo ao seu catálogo fotos de artistas cos que coincidiu, na procura de redondear aquela idea primixenia. "Durante o tempo en que estiven realizando as fotos para Artistas Galegos, decateime de que nese tempo que pasaba cos artistas, no seu estudo, falando, movendo as obras... creábase unha relación que propiciaba a confianza, a confidencia, que facía do retrato unha actividade especial", explica Gil en conversa con Nós Diario. "Os grandes xéneros da arte, tamén da fotografía, son o espido e o retrato, e claro, cando acabei aquela serie, cada vez que me atopaba cun artista repetía a experiencia, porque o fotógrafo sempre leva consigo algo de documentalista". A colección foi desenvolvéndose, mais dunha forma moi espontánea, sen que Gil tivese na cabeza crear un proxecto expositivo específico. "Non, de feito, a algúns artistas cos que estiven, ao non existir ese proxecto, non lles fixen o retrato por cuestións moi cotiás. Se cadra porque no momento sacaban algo de comer e de beber e a xuntanza xa se convertía noutra cousa na que facer a foto non tiña cabida. Iso ocorreu con Luís Borrajo, por exemplo. Pero tamén con xente moi querida coa que simplemente non se deron as circunstancias, como con Paco Pestana ou Xosé Lois de Dios", relata Gil. Non obstante, o paso do tempo deu lugar a que o que era case unha colección persoal fose transformándose nun proxecto. "Os primeiros sustos danse cando morre alguén. Daquela comezas a pensar que, se cadra, esa serie ten un sentido, unha transcendencia. E, claro, nese momento o proxecto xa chama á porta". Xulio Gil: Entre o rito e o mito Arte e espectáculo Cando o proxecto se debuxou si que houbo un reconto "e vin que faltaban entre vinte e cinco e trinta nomes que, agora si, fun buscar para completar a nómina de artistas", conta. Porén, ningunha persoa que visite a exposición podería distinguir unhas fotos das outras: están realizadas coa mesma empatía e co mesmo coidado que os primeiros retratos. "Hai unha foto de 1976, a de Francisco Mantecón, que non permitía a ampliación pero, polo demais, creo que si logrei que non se noten as diferentes etapas nas que foron feitos cada un dos retratos", di. Na colección de retratos, hai toda unha visión do mundo da arte galega que sintetiza unha época, mais talvez o contacto directo cos seus protagonistas mudou o concepto que Gil tiña dese universo creativo. "Non, creo que o mundo da plástica é moi transparente, posibelmente por esa mestura de traballo intelectual e traballo físico que esixe a arte. Obviamente hai que ter empatía e captar que hai persoas máis introvertidas e máis extravertidas, e mesmo algún botarate. Pero mesmo os botarates acaban sendo entrañábeis. Non descubro nada novo se digo que Laxeiro, por exemplo, era unha persoa aparentemente moi informal. Sempre estaba poñéndote a proba, de palabra e cos seus actos. A min toreoume moito, pero tamén é certo que cando eu xa tiña a luz que precisaba, fixo exactamente o que eu lle dicía, foi moi colaborador". Gil manifesta en todo momento o seu respecto pola creación, quizais porque el tamén é un artista cunha busca inaprehensíbel. "Bon, en realidade, a todos nos vai igual. Aquí hai un mercado moi cativo por varias razóns, pero a principal é que a arte perdeu o seu valor social e agora só queda o espectáculo cultural, e sempre dependendo das axudas: dunha institución, dun museo... Tes que ser quen de armar o teu espectáculo e que a xente vaia velo. Os que seguimos nisto facémolo por un impulso de contar que hai outra forma de ver o mundo... Quizais por esa necesidade que temos os seres humanos de contar historias. E, ao final, todos acabamos por atopar alguén que escoite ese relato que contamos", conclúe. Francisco Leiro: ollar os corpos O relato dunha xeración Gil dá por rematada a serie por varias razóns, di. "Eu non podo estar facendo sempre o mesmo, porque me aburro. E ese traballo tamén ten que ter ese aspecto de diversión. E non quero presumir de vello, pero creo que cada xeración debe ter o seu relato. Eu síntome cómodo e lexitimado para falar destes artistas representados na exposición, pero da xente máis nova... a sociedade ten que atopar outras persoas, outros individuos desa xeración que constrúan o relato do seu tempo". Antón Patiño: O infinito na ollada