A recuperación do Seminario de Estudos Galegos no seu centenario

Coincidindo coa conmemoración, o vindeiro outubro, do centenario do nacemento do Seminario de Estudos Galegos, debera ser obxectivo principal das administracións do país recuperar o seu legado, material e inmaterial, seguindo a estela deixada por Isaac Díaz Pardo e o seu Laboratorio de Formas, que este ano celebra tamén o seu sesenta aniversario. O Laboratorio xurdira do encontro do compostelán con Seoane en Bos Aires e entre os seus obxectivos destacaba con forza o acubillo da memoria do país. Das vítimas como o seu pai, Camilo Díaz Baliño, mais tamén do soño colectivo, das gorentosas iniciativas xurdidas co século e laminadas co terror. E nese grupo brillaba con luz propia o SEG. Por iso, en 1978, apenas un ano antes do pasamento de Seoane e na ilusión dun tempo novo que aínda non sabían desmemoriado, o Laboratorio de Formas pariu un Novo Seminario de Estudos Galegos. A faísca foi unha exposición sobre o orixinario e a composición contou coa participación dos socios do primeiro que sobreviviran á represión franquista con folgos dabondo para reter a esperanza. Con eles, unha amálgama de docentes, artistas ou xente da escrita que tiñan como pegamento o amor pola cultura e a lingua propias. Como no vello seminario, no creado por Isaac e Seoane había seccións de distintas temáticas: ciencias biolóxicas, xurídicas, económicas, sociais e políticas, de arte e comunicación... e como no tempo arrebatado foron case douscentos os títulos que saíron do prelo de Edicións do Castro para expandir entre a poboación a memoria do país. Mais a Galiza de hoxe non conserva como debera nin o legado de Isaac e o noso exilio nin o do vello Seminario. Do material incautado a este pola ditadura apenas se recuperou unha ínfima parte, que conserva o Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento, unha institución creada pola ditadura franquista en 1943, que "no canto de lle dar continuidade ao labor investigador desenvolvido polos membros do SEG centrouse en desprestixiar os historiadores do Seminario e máis das súas obras". A Galiza de hoxe non conserva como debera nin o legado de Isaac e do noso exilio nin o do vello Seminario Quen tan ben o resume é a deputada nacionalista Mercedes Queixas nunha iniciativa que rexistrou o pasado ano no Parlamento de Galicia coa pretensión, precisamente, de recuperar o espírito do SEG e continuar así coa tarefa impagábel de Isaac. Pide o seu grupo restaurar o nome do Seminario e iniciar un estudo que permita investigar cal foi o destino dos fondos e proceder á catalogación dos que se conserven. Ademais, Queixas fai un aceno especial ás mulleres do SEG, que habelas hainas, instando a que se promova un estudo para recuperar o seu labor dentro do organismo. Unha tarefa pendente É unha obriga. Non tanto pola necesidade de facer xustiza coa xeración arrebatada, que xa sería dabondo, senón polo imprescindíbel tarefa de darlle continuidade ao ambicioso proxecto cultural que esta tiña para o país. A primeira sede do SEG chegará dous anos despois do seu nacemento, en 1925, nos baixos do colexio maior compostelán San Clemente, o actual IES Rosalía de Castro. O departamento, cedido pola Real Sociedad Económica de Amigos del País, axiña queda pequeno. Nun artigo publicado en decembro de 1927 en El Pueblo Gallego, un novísimo Ramón Martínez López, encargado da sección de etnografía, facía repaso dos fondos: había obras, entre outros, de Díaz Baliño, Asorey e Castelao, que xa entón comprometera entregar ao SEG un inventario dos cruceiros galegos, así como unha importante biblioteca naquel momento á cargo de Sebastián González. Grazas ao inxente traballo de Miguel Anxo Seixas sabemos que foi en outubro de 1930, no sétimo aniversario da súa creación, cando o SEG se trasladou aos antigos leñeiros de Fonseca, no actual Paraninfo, e alí seguía en 1936. Pero nese outono, á par que se persegue e mesmo asasina a integrantes seus, empezan as denuncias contra o SEG e a solicitude do seu desaloxo. A morte do organismo materialízase coa súa integración na Universidade: "Podedes botarlle un responso", vaticinou Otero Pedrayo, e levaba razón. O 19 de xuño de 1940 unha resolución ditamina que os fondos deben pasar a formar parte da biblioteca universitaria e un ano máis tarde esta convértese en propietaria de todo o incautado que, durante unha celebración da Sección Femenina, se arromba nun faiado. Os fondos que dous anos despois se incorporan a Sarmiento xa son só unha ínfima parte do legado da institución, hoxe centenaria. Castelao desde o exilio e Isaac desde a Terra quixeron honrar a súa herdanza, e agora depende de nós esixir que non fique no esquecemento.