Ramón Martínez López, un boirense no Seminario de Estudos Galegos

Hai unha frase moi coñecida de Matisse na que, nunha pregunta retórica, manifesta a idea de que o debuxo é a síntese de sensacións que o cerebro reúne e despois regurxita sobre o papel. O pintor francés experimentou con esta práctica ata os seus últimos días cando, xa impedido, empapelaba as paredes da súa habitación con debuxos recortados de múltiples cores. En xeral, foi un exercicio recorrente entre os artistas e escritores da época, que cun lapis e unha simple cuartilla representaban as emocións de forma espontánea e oportuna. Para a xeración de preguerra en Galicia, o debuxo supuxo un vieiro de comunicación documental, era como deixar un indicio da realidade histórica da época. Os retratos feitos ao instante, naturais e case automáticos, e as caricaturas bosquexando os trazos máis significativos foron práctica común nos encontros ao redor dun café. Coñecidos eran os apuntes que recollían Camilo Díaz Baliño, Luís Seoane e Carlos Maside cando acudían aos debates do Seminario de Estudos Galegos ou ás xuntanzas na imprenta de Ánxel Casal. Sempre preparados para sacar ese xesto, ese marcado perfil dos protagonistas máis senlleiros do momento que se estaba a vivir. Un home achegado a Castelao Entre aqueles personaxes destacaba pola súa valía Ramón Martínez López, un boirense que estudaba Dereito e Filosofía en Santiago de Compostela, unha figura que, aínda sendo excepcional, a día de hoxe non é o suficientemente coñecida. A vida estudantil de 'Moncho' estivo marcada por un compromiso galeguista e por unha altruísta implicación social. Traballador incansable e persoa moi achegada a Castelao, con quen ten, tal e como contan Elixio Villaverde e Amancio Liñares, unha fonda amizade de axuda mutua; Ramón Martínez López foi, ademais, un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos, levando a acabo labores de recuperación etnográficas, folclóricas e filolóxicas no Barbanza e tamén nas terras do Deza. A vida de 'Moncho' estivo marcada por un compromiso galeguista e pola implicación altruísta A súa biografía está encadeada, como todos os compañeiros e compañeiras da xeración, lamentablemente á Guerra Civil e ao exilio. Afiliado ao Partido Galeguista, cando no 36 se produce a sublevación militar, logra atravesar a fronteira a Portugal axudado por Valentín Paz Andrade e é nomeado agregado cultural da Embaixada española en Lisboa, pero o réxime salazarista declárao persoa non grata. De novo, foxe a Francia e de alí regresa para loitar ao lado da República. Ao finalizar a contenda, vaise primeiro a Arxentina e logo a Estados Unidos. A súa muller reencóntrase con el en 1948. Ramón Martínez López non regresará ata os anos setenta, coa mesma entrega e fidelidade ás ideas que o levaron ao desterro. É elixido presidente do refundado Partido Galeguista e impulsa o Padroado do Museo do Pobo Galego e as Fundacións Castelao e Otero Pedrayo, así mesmo é nomeado membro numerario da Real Academia Galega en 1976. Por algo Borges, co que compartiu anos de boa amizade en América, dixo del que era un grande home, "uno de los más extraordinarios que conocí, solo tenía un defecto: era un irreductible nacionalista". Liberdade de pensamento Seoane e Maside fixáronse nel para ceibar as sensacións que levaban dentro e facer cunhas sinxelas liñas o perfil dun mozo co que compartían ilusións, ideas e proxectos, nun tempo no que soñar podía custar a vida. Tanto un coma outro retratárono de perfil, coas gafas que lle procuraban alivio na miopía nocturna que lle tiñan diagnosticado. Os dous queren deixar constancia da dimensión histórica dun dos responsables do Seminario de Estudos Galegos, institución da que este ano se conmemora o centenario do seu nacemento. O SEG foi constituído por unha serie de intelectuais, homes en gran maioría, pero tamén, como ten estudado Aurora Marco, un grupo de mulleres. A súa creación parte nun principio do ámbito universitario, e pronto a ela sumaranse avogados, artistas, escritores e arquitectos interesados por a etnografía, a literatura, a música, o folclore, a historia, a arte... Naquela Compostela dos anos vinte e trinta, abrollou unha etapa crucial para a liberdade de pensamento, a cidade fervía nos cenáculos nos que se debatía sobre cultura, ciencia e política, era unha vila aínda rural, pero á que xa chegaban as novidades de fóra. Os homes e mulleres do Seminario de Estudos Galegos participaron, coas súas inquedanzas, a crear este ambiente.