A peregrinaxe de Anne Carson a Compostela: unha realidade case perfecta

"Desde tempos remotos téñense levado a cabo peregrinacións dun lugar a outro, coa certeza de que unha pregunta pode camiñar á súa resposta como a auga vai cara á sede". A poeta canadiana Anne Carson escribe isto en A antropoloxía da auga a modo de introdución ao seu itinerario polo Camiño de Santiago, unha viaxe na que as preguntas forman a meirande parte da equipaxe. Por primeira vez tradúcese ao galego unha obra de Carson, unha das poetas de maior prestixio no panorama internacional. E aparece no noso sistema literario cunha obra que é, ao tempo, poema, ensaio e diario de viaxe. Carson advirte de que non vai levar mapas. E nunha época como a nosa, na que a maioría dos viaxeiros xa saben que é o que van atopar ao final do camiño, a súa mirada parece máis limpa, máis liberada de prexuízos sobre o que vai atopando. "É curioso, porque esa parte do Camiño de Santiago", explica Jesús Castro Yáñez, tradutor do libro, "está composta seguindo a estrutura dunha forma literaria xaponesa que é o haibun, unha especie de caderno de viaxe cuxos capítulos adoitan acabar cunha pregunta que non ten resposta. Ela aproxímase á viaxe como unha experiencia na que se busca unha resposta e o que se atopa son máis preguntas. Camiñas cara a un horizonte que, a medida que avanzas, está máis lonxe. Pero esas son as viaxes máis interesantes, as que permiten coñecer o que hai máis alá, aínda que nunca chegues a ese máis alá". A segunda parte do libro conta outra peregrinación a través dos Estados Unidos que ten unha estrutura diferente. Mais o fondo é o mesmo: as carencias nas relacións afectivas. "Se a parte do Camiño de Santiago pode entenderse como unha elexía por un pai que padece demencia na súa vellez -nunha peregrinación que realiza cun compañeiro co que tampouco é quen de comunicarse de maneira efectiva-, estoutro camiño norteamericano faino cun amante que está aprendendo un idioma novo e que está fuxindo cara a outra lingua. Aparecen sempre muros e interferencias e atrancos nese afán de querer coñecerse. Creo que é un libro que aborda a cuestión de quen somos cando estamos na compaña dos outros, de se somos máis ou menos nós cando estamos sós ou cando estamos con alguén que non nos comprende de todo". Hai un texto no que Carson fala tamén da diferenza entre os homes e as mulleres que pode dar algunhas claves a respecto da visión da autora sobre as relacións que mantén. "Ela estabelece unhas relacións co xénero masculino no que detecta a incomodidade de ser muller, ou de non saber como ser unha muller. En realidade, todas as distancias nas que o libro insiste, ese movemento continuo, son máis interpersoais ou mesmo metafísicas que xeográficas. Hai un mapa de intensidades máis que de lugares", di o tradutor. No libro tamén aparece un irmán ausente co que tampouco acababa de entenderse, con quen mantiña unha relación que non culminaba porque sempre aparecía algún obstáculo que o impedía. "Parece que sempre existe unha distancia insalvábel que nos impide coñecer de todo ao outro que estamos buscando". John Berger volve á Galiza A un paso da realidade A escrita de Carson ten sido definida como "poesía para os que non len poesía" e algunhas persoas que se acheguen a este libro sorprenderanse de atopar un texto en prosa que se denomina poesía. "Aínda que este non é o seu primeiro libro, creo que é unha pedra base sobre a que entender o proceso que seguiu á hora de definir a súa poética, opina Castro Yáñez. "Hai unha parte ensaística, unha parte de falsa biografía, e sobre todo, hai unha parte máis inasíbel: ela foi tradutora de Safo, e a súa postura foi a de manter os ocos que hai nos escritos da poeta grega tal e como chegaron a nós. Iso é algo que está neste libro: parece que, entre unha páxina e a seguinte, falta información esencial á que nunca tivemos acceso e que debemos amañarnos para completar o sentido do texto". Eses ocos son aproveitados pola autora en favor dunha poética que se dirixe ao sensorial. "Ela confesa que prefería ser pintora antes que escritora pero que, como debuxaba moi mal, non lle quedou máis remedio que pasarse á poesía. En realidade, cita ao pintor Francis Bacon ao dicir que lle interesa máis a fotografía que a pintura, porque é tan sutilmente distante dos feitos que nos devolve a eles dunha maneira máis violenta". Eses feitos son os que lle interesan realmente a Carson, mais non como narración. Algunhas pequenas incongruencias poden facer pensar que a peregrinación a Santiago, por exemplo, é ficticia. "Hai que ter en conta a cita de Kafka coa que comeza o libro: Son unha criatura mendaz. Ao longo do libro hai moitas formas de mentira e de xogar ao despiste", resume o tradutor, "porque o importante non é a historia, senón esa forma de aproximarse á realidade quedando a un paso dela. A súa escrita parécese ao mecanismo do soño, cando estás nun espazo moi semellante á realidade e xustamente ese parecido case exacto pero no que percibes a diferenza co real é o que produce estrañeza e fai que todo se cambalee. É un efecto moi difícil de conseguir na literatura e, para min, é aí onde reside a súa mestría". Chus Pato: contra a linguaxe