O museo de Galiza

Cando en 1926 o Seminario de Estudos Galegos daba os primeiros pasos para crear o "Museo Etnográfico Galego", Vicente Risco referíase a "iste emprendimento" como unha "arela" expresada por moitas persoas desde había tempo. E citaba, por exemplo, a Antón Vilar Ponte. Mais a idea da necesidade do Museo Etnográfico, di, agromaba con forza grazas aos estudos etnográficos. E estes estudos estaban realizándose, daquela, pola xente do Seminario de Estudos Galegos (SEG). Acertaba Risco ao situar nos alicerces dun museo o estudo da sociedade do seu tempo, algo que facía a etnografía do Seminario. A idea dun museo viña de vello, dos tempos do Rexurdimento. No século XIX comeza a ferver a necesidade de crear un museo para salvagardar o patrimonio, especialmente desde as leis de desamortización e o abandono dunha boa parte do patrimonio eclesiástico. Os primeiros intentos Neste sentido estaba crear os museos provincias para acoller especialmente bens arqueolóxicos e artísticos. Mais isto foi realmente un fracaso e, en paralelo, ía collendo corpo a idea de crear un museo de ámbito galego. Houbo intentos varios, comezando polas diferentes exposicións rexionais, onde os fondos etnográficos podían ter un pequeno espazo. Lembrar tamén a iniciativa do Museo de Pías de Henrique Peinador desde o balneario de Mondariz, ou a Exposición Rexional de 1909, que funcionou como unha chamada de atención sobre o patrimonio cultural e a necesidade dunha institución, un museo, onde preservalo e exhibilo para a súa valorización e transmisión; tamén nas exposicións do Salón de pintura galega onde se ten reclamado un "museo galego". Hai desde o Rexurdimento unha preocupación polo patrimonio en paralelo á idea de nación, o patrimonio como unha ferramenta na construción dunha identidade colectiva. Despois á idea da identidade romántica baseada na tradición uniuse a idea política onde a identidade ten que xogar un papel no desenvolvemento social. Identidade como elemento político de rexeneración. E, o museo, como imaxe desa idea de colectividade, para visualizar e comunicar a nación. Un elemento máis na construción da nación. As xentes do Seminario, mergullados no ideario das Irmandades da Fala, entenderon o museo como un equipamento necesario, como un elemento de referencia para a comunidade, así como un escaparate da nación onde mostrar como somos ou como queremos ser. Un museo para fomentar o coñecemento e o sentido de comunidade, de pertenza, posibilitando a renovación da identidade por medio da interpretación duns valores. Unha representación dun nós, tamén unha defensa dun patrimonio. Identificación Unha imaxe de nós, identificación, pois o museo constrúe esa imaxe a través dos obxectos seleccionados e exhibidos. A selección virá determinada polo ideario no que se moven. E o ideario do SEG dicía que era no mundo labrego e mariñeiro onde se gardaran os sinais e valores determinantes dunha galeguidade. Unha negociación entre a ciencia e o ideario político, entre a materialidade e a imaxinación, para mostrar a distinción que nos identifica. Cambio e continuidade. No "Museo" do SEG os fondos etnográficos, non eran os únicos, eran importantes e non mostraban un pasado conxelado, senón unha realidade presente. Moitos destes fondos procedían das Xeiras, dun traballo de campo por diversas comarcas do país. — "Créase o Museo do Pobo Galego, co gallo de faguer realidade a vella aspiración do Seminario", escribiu Xaquín Lorenzo Nesas estaban cando chegou a barbarie fascista. O Seminario foi aniquilado e o seu "Museo" desmantelado, perdéndose algúns dos seus fondos, caendo o entusiasmo que o xornal A Nosa Terra dicía en 1926 que "sinten os rapaces do Seminario, seguramente que este museo acadará en breve prazo unha grande importancia". Non foi así, mais non aniquilaron o seu ideario, que retomou corenta anos despois coa creación do Museo do Pobo Galego, onde se encontraron os "vellos" do SEG con xente nova que tiñan as mesmas arelas. Entre aqueles estaba Xaquín Lorenzo Fernández, quen fora un dos conservadores do museo do SEG, pero tamén Antonio Fraguas ou Ramón Martínez López. Entre "os novos" xente que se iniciara no estudo e preocupación pola nosa cultura grazas ao maxisterio de Fermín Bouza Brey. Xaquín Lorenzo escribiría en 1978 nunha homenaxe ao "vello" Seminario feita polo "novo" Seminario: "Créase o Museo do Pobo Galego, co gallo de faguer realidade a vella aspiración do Seminario de dispor de un Museo de Etnografía en Galiza". E, ese museo, é o Museo do Pobo Galego, unha institución que, como o SEG, agroma da sociedade civil e ten nesta a súa razón de ser.