Carvalho Calero: “Aquel que fun e que non fun entóm”: Ferrolterra (1936-1950) (II)

Case rematada a campaña do Estatuto de Autonomía na que fora activísimo actor a prol do “Si”, Ricardo Carvalho marchou a Madrid o 26 de xuño do 1936 para opositar a profesor de instituto e alí estaba cando se produciu a sublevación militarfascista contra o lexítimo réxime republicano, que defendeu combatendo como miliciano e oficial. Na Galiza moitos camaradas e amigos de Carvalho Calero foron asasinados polos alzados, os máis encadeados, outros fuxiron ao exilio. Os que ficaron calaron para sobrevivir. 
carvalho calero

Prisioneiro das tropas franquistas en abril do 1939, RCC foi condenado en Jaen a 12 anos de cadea e inhabilitación absoluta, que non foi anulada até 1963: “Eu só souben da dor e ira de Carvalho cando o vin enervarse ca lembranza da aberrante Lei de Responsabilidades Políticas de 1939” (Areceli Herrero, 2010).

Excarcerado en maio do 1941, mais en liberdade vixiada, depurado sen remisión en 1936 no seu traballo no concello de Ferrol, RCC retornou á súa cidade, “debiendo personarse mensualmente en la comisaría de esta ciudad”.

Ferrol: “Hai novas bairradas, novas fábricas, novas igrejas. Hai tranvía e automóveis. O murallón estendeuse máis. Se quero ver o mar dende a súa orela, ja non podo dispor senon dun oco, un so peirao. Hai moitos cines. Os días de festa xa non escintilan os deslumbrantes uniformes. Oficiais e soldados vesten agora doutro jeito, máis singelo, mais esvaido. Choeu-se o cemitério vello, no alto da cidade. A nova necrópole está lonxe e ai que tomar o autobus se se quer visitar. Cuase non fican soportais. Hai muitas casas de cemento. Agiña que chove un pouco, líxan-se de tal jeito que son laidas de ver”. (RCC en “O lar de Clara”)

[...] “Muitos morreron, mas / non falo agora desses mortos; falo / dos que tiveron que viver morrendo / entre os seus matadores, lendo a imprensa / que de lama os enchera, saudando / as insignias contra as quais militaram. / Como pudemos / viver? E mais vivêmos”. (Carvalho Calero, 1990) VII-1941.- “Trabajo remunerado no he conseguido hasta la fecha [...] De momento todo es incierto [...] en contacto con el ambiente me parece que las dificultades son mayores de lo que imaginaba [...]. Habida cuenta de que no puedo colegiarme, el poner en marcha actividades docentes solo podría realizarse de una manera precaria y eventual y aún así prosperaría con serias dificultades”. (RCC, en Vilavedra / Pena, 2006)

III-1944.- “Por lo que a mi se refiere, profesionalmente mi vida es endiablada, pues en las aborrecidas condiciones ambientales que caracterizan los colegios privados de reconocimiento legal, pongo desvencijada silla, que no digna cátedra, de diversas disciplinas hasta llenar el cupo de seis horas señalado por la ley. [...] Respecto a la economía, teniendo en cuenta que mi mujer trabaja otras seis horas y que todas ellas, lo mismo que las mías, son de tercera o cuarta categoría, según la clasificación legal, y que se nos puede descontar, según dicen, o hacen hasta el 12 por 100, y más de nuestro sueldo, son facilmente calculables”. (ibidem).

“Os meus pais decidiron sacarme dos Mercedarios e mandarme a unha academia non relixiosa que estaba a carón da nosa casa. Foi unha sorte, porque aquilo era un refuxio de profesores inhabilitados para funcións oficiais. Algúns deles non podían nin asinar os libros de cualificación, e sempre había algún licenciado non sospeitoso que firmaba por eles. O máis interesante dos inhabilitados era don Ricardo Carballo Calero [...]. O fundamental é que nos transmitiu a idea da cultura viva, da cultura como un mundo polo que se podía circular [...]. Ademais da transmisión dunha parte da tradición galeguista, fíxome ver que o pensamento tiña unha historia longa e complicada, que a procura da verdade esixe discernimento e argumentación constante [...]. Con Carballo mantiven vinculación admirativa e agradecida dende os meus anos de ensino secundario. Sempre o vin como intelectual antes que nada. Nunca achei no seu galeguismo fervoroso ningunha concesión á falta de lóxica [...]. Vía en Carballo que se podía ser galeguista e intelectual, o que se presentaba era unha tensión entre a emoción e o pensamento, para min iso foi o que me transmitiu Carballo. Pasados moitos anos comprobei que esas dupla lealdade é dificilmente tolerable para os dogmáticos de toda caste. (Pérez-Barreiro, 2013).

Neste tempo, RCC seguía a escribir nunha lingua galega literariamente proscrita, teimando no uso militante do idioma propio. Era “esperar contra toda esperanza”. XII-1948.- “Me hablas de que la editorial Bibliófilos Gallegos convoca un concurso para premiar una novela gallega [...]. Desearía vivamente que no se me pasase la ocasión de optar al premio, pués estoy decidido a optar. La obra la tengo hecha y es una novela gallega por la lengua, el tema, el autor y el espiritu [...]. Mi vida non es nada agradable, pues está dominada por la angustia de la penuria y la incertidumbre económica. He llegado a cesar en toda actividad literaria, pues la falta de tiempo y de salida para lo producido son obstáculos insuperables para un escritor. Tanto más cuando tengo acumulados materiales suficientes para servir todos los pedidos que eventualmente se produjesen. Trabajar más ¿Para que? ¿Para satisfacer una íntima necesidad espiritual? Las necesidades materiales de mi vida me prohiben tener necesidades espirituales. Sería dichoso si pudiese convertir en dinero la prosa o el verso que he ido almacenando. Y si en cualquier momento tienes noticia de alguna ocasión que se presente en tal sentido, te agradeceré que no lo dejes pasar sin comunicármelo. [...] Tengo dos cuadernos de versos, titulado el uno “Anxo de Terra” y el otro “Nos degraos do cruceiro”, más una carpeta de pocas poesías sueltas provisionalmente rotulada “Versos de ninguén”. Dos cosas de teatro, “O Fillo”, dos actos e “Isabel”, tres. Esto, amén de la novela de marras, es todo”. (ibidem.).

X-1949.- “Sobre mi colocación en el colegio de Fernández [...] ahora me llegan numerosos rumores de Lugo según los cuales cuentan desde luego conmigo [...]. El edificio se está construyendo. Supongo que el colegio funcionará para el año próximo [...]. Entretanto, debo atenerme a mi trabajo en Ferrol, tan ingrato como poco remunerado e inseguro”. (ibidem.).

Ao fin, RCC comezou o seu traballo no colexio “de Fernández”, o modélico Colexio Fingoi: X-1950.-

“Me encuentro aquí [Lugo] desde el 16, en principio definitivamente [...]. Tengo plena confianza de que el fundador [Antonio Fernández] no retrocederá en sus propósitos”. 

Texto extraído de O Carballo que fun en Ferrol: aproximación a Ricardo Carvalho Calero, Club de Prensa de Ferrol, 2020.

[Artigo patrocinado pola Deputación da Coruña]

DepCor_horiz

Comentarios