De prima e curmá

Houbo un tempo en que as palabras semellaron precisas de certo tuning porque a estética canonizada debía ser guieiro para quebrar aquelas vellas sentenzas que anunciaban precaución; xa se sabe que as aparencias enganan.

Houbo un tempo en que as palabras deixaron de ser donas de si para seren dominadas por unha imaxe, porque tamén se sabe con certeza absoluta que unha imaxe vale máis que mil palabras.

Houbo un tempo en que as palabras afoutas, cargadas de contido semántico e simbólico e razón etimolóxica, mais para algúns demasiado envellecidas de tanto uso e, polo tanto, moi faltiñas de prêt-à-porter, sen importar a (im)procedencia do seu Made in, esmorecían no alento amordazador de quen apostaba, con alto interese persoal e a curto prazo, por vestilas con enganosas roupaxes alleas.

E deste xeito algúns conceptos gañaron acepcións polisémicas que nunca ningún dicionario da lingua poderá abeizoar nas súas páxinas letradas.

Velaí como o substantivo imposición abandonou a definición científica -Acción e efecto de impoñer ou impoñerse e impor ou imporse- para limitar en exclusiva o seu radio de acción á relación entre o idioma galego e o modelo lingüístico de aprendizaxe na escola. Consecuentemente, a sociedade galega puido ficar tranquila de vez porque xa non se lle impoñerían subas obrigadas de IVE nin de retención no IRPF nin contratos laborais fóra da estrita legalidade vixente nin tería que renunciar porque si a parte da medicación que viña precisando polo seu carácter de doente crónico nin... Como no musical anuncio aquel do deterxente milagreiro que agoiraba a fin das manchas sen frotar: a imposición ía acabar!

Tamén as opcións ás que cadaquén se foi enfrontando no devir do tempo deixaron de representar no imaxinario social cada unha das posibilidades de elección que un ten entre varias, para se converteren en certeiros verdugos hipotecadores de biografías ad futurum. Máis desangradora esa falta de opcións canto máis preferentes foren, adxectivo que tamén se viu obrigado a mudar a pel da súa definición -Que ten preferencia. Trato preferente. Un lugar preferente- pola actuación inmoral de quen é abandonado sen solución alternativa pronta, real e equitativa.

A complexidade da neolingua coa que algúns prestidixitadores -que non iluminados nin ilustrados- pretenden representar a variedade lingüística diacrónica do novo decenio desta centuria que andamos, chegou a anular o nome propio dun grandísimo protagonista referencial das nosas infancias perdidas (ulo o noso paraíso?) como foi o Rato Pérez, o Rato que perdeu no camiño da desmemoria amnésica non só o apelido histórico de seu, senón mesmo o afán recadador polos dentes de leite, á procura doutros suculentos e amoreados beneficios con(s)tantes e soantes ao máis puro estilo daquel famoso Tío Gilito.

Con todo, probabelmente o maior impacto recibímolo coa triunfal entrada -falábase dela en todos os medios de (in)comunicación-, na nosa familiar comunidade de veciñas e veciños, dun novo membro que paseniñamente se ía acoplando ás nosas vidas e, sen sabérmolo, viña para se quedar, besbesullándonos cantidades inauditas e inintelixíbeis para a maioría da veciñanza.

Era a Prima de Risco. Recoñezo que nun principio acreditei nunha orixe familiar galega de avoengo. A herdanza do noso grandísimo Risco habitaba en nós, o don Vicente intelectual, membro da excelsa Xeración Nós, firme defensor do atlantismo e do celtismo de noso coa ollada regalada cara Irlanda.

Mais resultou ser outra cousa. O que? Non é doado grafar esa resposta de xeito breve e, ao tempo, transparente nin glosar para o común da poboación galega a teoría das causas e consecuencias, para esa base social maioritaria, labrega e mariñeira que, para o propio Vicente Risco, constituía a Galiza verdadeira e esencial.

A Prima non resultou ser equivalente á nosa familiar curmá e o Risco tampouco se aproximou á nosa historia política e literaria interna. Definitivamente, tivemos que aprender que non xogabamos na casa nin para a casa. Acompañadas de vocábulos enredosos e intencionadamente amedrentadores, como hedras trepadoras que abafan paseniñamente o muro de pedra máis rexo, as reiteradas cifras etéreas, que decote nos serven en bandexa de prata economistas, tertulianos e políticos, a quen nada ou case nada sabemos de macroeconomía, por inabarcábeis na defensa pecuniaria do peto diario da inmensa maioría da sociedade galega de a pé, forman parte das regras do xogo que nós non deseñamos.

Xogo revolto! Diciamos cando crianzas. Este tecnicismo coñecido nas altas esferas como diferencial de débeda fotografámolo a diferentes horas do día a día na inestabilidade de milleiros de microeconomías familiares con nomes e apelidos: Luís aínda non conseguiu incorporarse ao mercado laboral despois de dous anos; a pequena Lara non ten asegurada a dieta sa e equilibrada diaria logo de rematar o curso a finais de xuño e a temporada de comedor escolar; Carme non sabe que vai acontecer cos seus aforros recén cumpridos os 86 anos; Luísa (des)espera nunha lista de espera por unha prótese de cadeira que lle axude a recuperar unha opción de vida sen dor; Aldara non sabe como poderá resolver o pagamento da súa primeira matrícula universitaria o próximo curso; Pepe xa non ten, como pensionista, despois de décadas de esforzo e traballo duro, acceso gratuíto a parte das medicinas que acompañan a saúde resentida; a Branca finalmente venceuna aquel cartaz no escaparate que anuncia unha derrota humana e profesional...

Resistamos a inercia do inmobilismo individual e Rescatemos activamente a maioría social galega que é a única entidade quen aínda ten crédito! Acreditemos!