Redución do tempo de traballo a debate

Pouco a pouco o mercado laboral, as súas institucións e os axentes que nel participan vanse adaptando aos novos tempos, nos que en moitos sectores económicos prima a calidade sobre a cantidade no que a horas de traballo se refire. O debate sobre a redución na xornada laboral leva un tempo enriba de mesa, e diferentes experiencias ao longo do planeta poñen de manifesto o interese que ten unha medida deste tipo, tanto para os traballadores como para as empresas. A ciencia económica ten chegado hai moito tempo a unha conclusión, con forte evidencia empírica ao seu favor: un traballador produtivo é rendible para a empresa. A cuestión é como logran altos niveis de produtividade. Por unha banda están os salarios: remuneracións elevadas (por riba da media da economía ou do sector) inciden de xeito positivo, por diferentes motivos, na produtividade. É o que os economistas denominamos un efecto de salarios de eficiencia. Un salario máis elevado pode ser correspondido polo traballador con maiores niveis de esforzo, ou ben, en tarefas nas que o rendemento dos empregados é difícil de monitorizar, un aumento do custo de oportunidade do traballo: un despedimento en caso de baixo esforzo implica deixar de percibir un salario superior á media, polo que o traballador responde de xeito óptimo aumentando o seu nivel de produtividade. As teorías da motivación van na mesma dirección. Traballadores motivados, cun alto grao de compromiso coa empresa e a súa misión, visión e valores derivan nun maior desempeño. Pouco a pouco, as longas xornadas laborais estanse reducindo, por unha banda porque os traballadores loitan por este dereito, e por outra porque as empresas están evidenciando que longas xornadas non implican necesariamente máis produtividade, senón xustamente o contrario. Traballadores máis cansos, desmotivados, sen tempo para si ou a súa familia, adoitan render menos e teñen máis absentismo. En definitiva, son menos produtivos. Neste contexto, nos últimos anos hai un debate aberto sobre a conveniencia de reducir a xornada laboral semanal a catro días sen redución de soldo. Na práctica isto supón un aumento do salario percibido por hora traballada. Ata que punto esta medida é rendible para as empresas? Ao fin e o cabo, o aumento do salario-hora implica un incremento significativo dos custos laborais que teñen que asumir os empresarios, polo que a súa primeira reacción é opoñerse á aplicación deste tipo de iniciativas. Cunha xornada de catro días, os traballadores están máis motivados, amosan menores niveis de estrés e un menor absentismo Beneficios e dúbidas As diferentes experiencias piloto (tanto en España como noutros países desenvolvidos) indican, non obstante, que a realidade pode ser outra. Atopouse que a produtividade dos traballadores aumenta, e moito. Nun famoso piloto aplicado por Microsoft no Xapón, a produtividade chegou a aumentar un 40%. No resto dos casos, os aumentos son similares. Este argumento contrarrestaría a oposición das empresas. Pero ademais nos programas desenvolvidos atópase que os traballadores están máis motivados amosan menores niveis de estrés e un menor absentismo. A creación dun ambiente de traballo no que se traballa menos días e existe unha preocupación polo traballador e o seu benestar pode atraer máis talento ás empresas, polo que os efectos sobre a produtividade son acumulativos. A nivel macroeconómico os efectos son tamén moi relevantes: por unha banda, un día laborable menos á semana implica menos contaminación polos desprazamentos, o que ten un retorno social relevante. O que fan os traballadores no seu tempo adicional de ocio tamén é importante. O aumento no gasto en comercio ou na hostalaría pode xerar efectos indirectos e inducidos moi apreciables. Semella pois que as medidas que avancen nesta dirección deberían ser benvidas. Non obstante hai que ser cautos. Non todas as actividades son susceptibles de aproveitar o potencial destas actuacións. A implementación deste tipo de medidas nos servizos pode ser moi problemática, xa que nestes sectores as demandas dos consumidores deben ser satisfeitas de xeito case que inmediato. Por outra banda, a estrutura empresarial do noso país, caracterizada por unha inmensa maioría de pequenas e medianas empresas, dificultaría a súa aplicación: aínda que aumente a produtividade, probablemente non sexa suficiente para a contratación de máis traballadores, polo que tería que ser o empresario o que asumise unha maior carga de traballo. Habería tamén que redeseñar a oferta de servizos públicos, como a sanidade ou a educación, con cambios profundos e substanciais nas quendas e nos calendarios escolares. En definitiva, a redución da xornada a catro días laborables semella que pode ter impactos moi positivos sobre o mercado laboral e a economía, pero debe ser introducida con precaución para evitar efectos secundarios non desexados que acaben por botar abaixo a iniciativa.