Xico de Mandín, o Couto Mixto

Case a medio camiño entre Verín e Chaves, regada polo río Támega e abrazada pola raia con Portugal, está o lugar de Mandín. Unha Raia trazada noutra hora por outros “señores” pero que non impide que Mandín se mire aos ollos, face a face, coa veciñanza de Lamadarcos, Vilarelho da Raia e de Vilarinho da Raia. Hai cousas que á mesma terra, e a quen a traballa coas súas mans e rega co seu suor, se lle escapan. E cruzando o corazón do lugar de Mandín un regueiro que, baixando desde a ladeira oeste da Serra das Penas Ceibes, vai na procura do río Támega. Un regueiro que coa sonoridade do seu nome xa nos sinala a paixón das terras que rega: Regueiro das Videiras. Son terras cheas de tranquilidade e natureza, aínda que a autoestrada A-75, buscando dar unha saída ás terras do outro lado da raia para a meseta da península e o resto da Europa, lle meteu unha fenda ao longo do seu corpo. Terras sobre solos de xistos e un microclima de influenza atlántico-mediterránea. E chantado aquí, cos pés na terra, atopamos a Xico de Mandín, Francisco Pérez Diéguez, neto de viticultores e, coma tantas outras crianzas na Galiza, cos pais na emigración. El estivo en Suíza un ano e na Alemaña outro, pero en 1997 púxose a elaborar viño nestas terras e abriu unha taberna en Mandín: “A taberna do Xico”. Elaboraba viño para servir nela, o “viño de toda a vida” pero que agora se deu en chamar “viño de mesa”. Facía uns 3.000 litros. A taberna xa non está. Pero para Xico o traballo no viñedo e co viño segue. Nove anos despois, en 2006, empezou a elaboración do seu viño ao amparo da Denominación de Orixe (DO) de Monterrei. As súas marcas comerciais son: Couto Mixto Branco, Couto Mixto Tinto e tamén Arou. Cun vaso do seu viño na man partillamos con el. Desfrutamos do seu viño, desfrutamos da narrativa dos seus recordos e as súas reflexións vitais. Da terra, do cambio social Xico de Mandín lembra como “a paisaxe agrícola mudou desde os anos 60 até a actualidade dun xeito bestial, non había arames, as cepas eran en vaso, había moito cultivado, agora hai moito menos, e antes os que cultivaban eran labregos, agora son empresarios. Mudou a paisaxe e mudou o propietario”. Tamén recorda como “grazas á viticultura se fixeron moitas carreiras, os agricultores podían estudar aos fillos e fillas. Unha ola de viño valía 1.000 pesetas”. “Quero tornar atrás", exclama, "a cando andaba co meu avó, coa mula, labrando. A min chamábame a raíz, o sentimento e o cheiro da terra, e deime conta que non é preciso transformarte para poder vivir dela. Eu cando me propuxen vivir da terra, firmei un contrato con ela, un contrato para sempre, onde eu a traballaría persoalmente, coidaríaa e respectaríaa. Ela dánolo todo, se nós a tratamos ben. Eu volvo ao do meu avó: que tiña moito tempo, que vivía diso, que suaba pero comía diso. Eu estou totalmente ligado á Terra. O ciclo completo do viño pasa polas miñas mans: son eu quen planto as cepas, quen pisa a viña a diario, quen coida e mima a cepa, quen fai a colleita, quen elabora o seu viño, quen fai a venda... É un concepto distinto ao habitual hoxe en día”. Xico de Mandín considérase a si mesmo un labrego que fai viño Xico de Mandín considérase a si mesmo un labrego que fai viño. "Teño case catro hectáreas de viñedo e a produción está suxeita ao ano, á climatoloxía, e incluso á esixencia do viticultor, eu non lle exixo produción ás miñas cepas”. Para este neto de viticultores "os que traballan as viñas deberían ser tamén os transformadores, non vender a uva ás adegas, porque así conseguiríase un viño singular, único e diferente". Nese sentido, sinala que na súa aldea, Mandín, "podería haber catro adegas coma a miña, poderían vivir disto e, en cambio, hai terra abandonada e xente emigrada”, lamenta. “En Monterrei, como noutras zonas, simplificouse moito a viticultura, había unha riqueza de castes inmensa, e concentrárona en catro castes. Eu penso que ese é un problema moi grande, roubáronnos o coñecemento, a propiedade e a cultura”. Do viño Sobre o viño repara en que o “Couto Mixto é un viño singular que se consegue pola maneira diferente de traballar as viñas, e cunha maneira tamén diferente de elaboralo: a orixe, o lugar do viño, sen enólogo, sen fermentos químicos, só cos fermentos propios das uvas e dos que viven empapando as paredes das adegas”. “Só entendo a viticultura como un modo de desfrute, eu síntome moi a gusto traballando as viñas, atópome ben coas cepas e coa terra, cando vou á viña non estou traballando, estou desfrutando. Eu non manipulo a terra, eu acaríñoa. Como di Paco Rego, os franceses venden o viño por terroir e son burgueses, eu onte e antonte plantei 500 cepas, coas miñas mans, isto é o terroir”. Couto Mixto é un viño singular que se consegue pola maneira diferente de traballar as viñas O Couto Mixto, explica, "é un viño variábel, depende do ano, da terra, da climatoloxía... No viño falan as castes, o chan e o tempo, iso ten que ir expresado no viño, na intensidade que pode dar...” Castes da terra As catro hectáreas de viñedos que traballa están repartidas en tres parcelas, e nelas atopamos as castes que dan corpo aos viños Couto Mixto, castes propias da terra que agroman aquí todo o seu potencial: Verdello, Treixadura, Dona Branca, Mencía, Araúxa, Caíño da Terra (Zamarrica), Caíño Longo, Bastardo, Sousón e Brancellao. Saboreamos viño, saboreamos a conversa e percibimos a especial atención á terra, á cepa e ao viño que lles dá o Xico. Con técnicas de cultivo respectuosas co medio, que recuperan métodos tradicionais e coa mínima manipulación humana e tecnolóxica. Resultado: viños que son puro reflexo da uva e o solo onde afunden as súas raíces. Podemos loalos en base a falar de acidez en boca, untuosidade, aromas retronasais, etc. Mais quedámonos cunha descrición: “Viños honestos, froito da tradición e a naturalidade. Cun trago sincero que non coñece fronteiras”.