"A nosa vivencia alimenta unha práctica e un pensamento político"

Como é o traballo que desenvolve co colectivo Raias Travesseiras?

Desde Raias Travesseiras, o colectivo do que fago parte, enfocamos as fronteiras, desde o feminismo, cunha tripla perspectiva. Por unha banda, a dimensión física. Aí facemos denuncia das políticas migratorias e de fronteiras, para colocar o foco na represión e a violencia que supoñen as fronteiras físicas entre territorios. Isto ten que ver con procesos coloniais, de dominación e implantación de territorios e de creación dunhas fronteiras que atenden a intereses xeopolíticos e económicos. En segundo local, fixámonos nas fronteiras internas ou invisíbeis, é dicir, aquelas que están dentro dos territorios e teñen unha actuación, digamos, máis sutil, pero cun nivel de violencia moi intenso sobre as persoas migradas e incluso as refuxiadas, porque operan coa intencionalidade de controlar e de reprimir. Falamos, por exemplo, dos centros de internamento de persoas estranxeiras que existen en territorio territorio español e noutros países da Unión Europea, da Lei de estranxeiría ou as redadas racistas. Ademais de reprimir e controlar, todas elas teñen outra función, que é a de crear a idea dun inimigo interno, un perigo ao que hai que dar resposta represiva e, por tanto, xerar unha fractura da poboación; facer ver a poboación migrante como ese ‘outro’ perigoso. En terceiro lugar traballamos moito coas fronteiras na construción das identidades ou das subxectividades, entendéndoas como eses territorios marcados por un sistema CIS-heteropatriarcal, colonial e incluso monógamo, que determina desde onde podemos construír o noso eu, a nosa identidade, o noso estar no mundo, o noso desexo… Son fronteiras que transitamos e que poden ter consecuencias máis ou menos atravesadas, e tamén teñen como obxectivo controlar, someter, manter unha orde desigual, asimétrica. 

Di vostede que falar de fronteiras é falar de desigualdade.

É falar de asimetrías causadas polo sistema capitalista, colonial e patriarcal, que ataca as condicións de vida das persoas e a natureza provocando o desprazamento de miles de persoas.

De que maneira pode o feminismo axudar a subverter estas desigualdades?

A perspectiva feminista é fundamental dado que falamos dun movemento que cuestiona as relacións de poder e que debería ter como obxectivo desmontalas. Relacións de poder desde unha perspectiva de xénero, pero tamén de clase, de procedencia, de cor de pel, de corporalidade… Desde aí é desde onde nos situamos en Raias Travesseiras. E tamén, o feminismo é fundamental cando nos situamos nunha defensa da centralidade da vida fronte a esas políticas capitalistas e patriarcais devastadoras; para colocar no centro, non o lucro e o capital, senón a necesidade de manter as persoas e o propio planeta nunhas condicións de vida mínimas de dignidade.

Como enfoca estes procesos migratorios?

Falamos dos coidados e de como os fenómenos migratorios responden a unha crise dos coidados nos países do sur, que foron consecuencia, no seu día, dos procesos coloniais e das políticas neoliberais implantadas sucesivamente. Aí temos o caso recente de Ecuador e das conquistas indíxenas ao poñer freo a unha serie de políticas de axuste estrutural que impiden  desenvolver a vida, as culturas tradicionais e a sustentabilidade do territorio, ao empregalo todo como factor de enriquecemento e de acumulación de capital para grupos de poder e empresas transnacionais. Así é como se empurra as persoas a migrar a lugares onde tamén se precisa atender as necesidades de coidados, lugares que necesitan man de obra barata, sometida, que solucione os coidados. Falamos do emprego do fogar e das cadeas transnacionais dos coidados, de mulleres que viaxan miles de quilómetros para atender esas necesidades de coidados nesta beira do océano baixo unhas condicións laborais moi precarias. No caso da Galiza, que é un país moi envellecido, a demanda de coidado é moi alta e unha grandísima parte do continxente que traballa no coidado son mulleres migradas e racializadas.

Falar de fronteiras é falar de asimetrías causadas polo sistema capitalista, colonial e patriarcal, que ataca as condicións de vida e a natureza provocando o desprazamento de miles de persoas

As mulleres resultan ser, logo, as máis vulnerábeis.

As mulleres migradas, neste caso, porque aquí operan distintos eixos: de racialidade, de procedencia, de clase... Son mulleres que en moitos casos xa viviron unha migración previa, desde o rural de procedencia ás cidades, por ese proxecto colonial que impide que as comunidades poidan seguir cos seus medios de vida, de agricultura e de uso dos bens comúns para manterse. Despois, a implantación de políticas de axuste neoliberal que aumentan o custo da vida e flexibilizan as condicións laborais conduce a que as persoas, aínda estando empregadas, non poidan seguir sustentando as súas familias, o que deriva neses procesos migratorios. 

Cando falamos de interseccionalidade desde o vivencial, a que nos referimos?

Estamos falando dela, cando falamos de todos eses factores que operan para crear unhas condicións laborais e de vida das traballadoras migrantes. A min paréceme moi necesario que entendamos o vivencial como a forma de construír un pensamento e unha práctica política que atravesa a nosa vivencia. Porque ás veces o que se nos pide ás persoas migradas ou que, por diversos motivos, estamos nas marxes é que contemos a nosa vivencia como algo que só atinxe a nosa experiencia individual, e restando o contido político e estrutural da nosa vivencia. Desde outro lugar, que cuestiona a colonialidade e é por tanto un lugar subalterno, é desde onde queremos intervir. A vivencia serve para alimentar unha práctica política e un pensamento político.

Vostede está moi implicada no traballo a prol da renda básica das iguais , e mesmo formou parte do grupo de estudo da viabilidade dunha medida deste tipo na Galiza. Que concluíu?

As condicións eran viables no momento do estudo, que se publicou xa en 2010, e seguirían a selo hoxe. Cando falamos de garantir as condicións de vida e garantir os procesos de transformación social, na nosa perspectiva, o modelo de renda básica que defendemos –a das iguais– non é só unha ferramenta para paliar o capitalismo colonial e patriarcal, senón unha ferramenta para transformar a realidade desde abaixo, garantindo as condicións de vida e de dignidade das persoas desde hoxe. Pero cando falamos de rendas básicas téndese a ver a cuestión económica nun primeiro plano, cando do que estamos falando é de poñer nun primeiro plano a vida, de poñer a vida no centro, por iso digo que temos que descolonizar tamén o pensamento. Do mesmo xeito, non é unha cuestión económica a que impediría o seu desenvolvemento dunha proposta dese tipo, senón de vontade política e de prioridades, de onde colocamos o foco, e desde a esquerda tamén necesitamos repensarnos, porque tamén temos os nosos mecanismos de resistencia a colocar ese elemento de garantir unha vida con liberdade e con dignidade no centro.