U-las estrelas?

Nos últimos días libres dos que puiden gozar estiven visitando cidades nas catro provincias galegas. Ver a nosa terra cos ollos da miña pequena, para a que todo é novo e emocionante, faime ter unha nova perspectiva sobre o xa coñecido. É unha das miñas cousas favoritas da maternidade: redescubrir o mundo cada día. No noso paso pola cidade da Coruña non quixemos deixar de visitar os Museos Científicos Coruñeses, referentes da divulgación e parada obrigada cando se pisa a terra de María Pita. Levo xa unhas cantas visitas, pero a que me marcou foi a primeira, a primeira vez que fun á Domus e que coincide coa primeira vez que vin un parto. Si, ese vídeo dun parto (que por certo, foi actualizado o ano pasado). Lembreime del visitando a Casa das Ciencias, curioseando os materiais da exposición "A noite é necesaria". Nada que ver cun parto, estarás pensando, pero nese momento á miña mente acudiu outra imaxe que tamén supuxo un antes e un despois e pensei –imaxino que por deformación profesional– o importantes que son as imaxes para transmitir ideas, para comprender, para comunicar e tamén para convencer. Diante da pantalla na que podes ver o nivel de contaminación luminosa de diferentes áreas, pensei nunha fotografía da Estación Espacial Internacional. Contaminación luminosa A imaxe en cuestión formaba parte dunha charla divulgativa de Salva Bará (USC) sobre contaminación luminosa que lle escoitei antes da pandemia. Nela podíase apreciar o reflexo da luz artificial na superficie da Estación Espacial Internacional. O reflexo da luz nun obxecto que está no ceo a 400 quilómetros. 400 quilómetros. Nese momento xa tiña claros os motivos polos que se lle chama "contaminación", a pesar de que a luz parece identificarse con avance e progreso. Sabía xa cales son os prexuízos que supón, pero por algunha razón foi esa imaxe a que me axudou a facerme unha idea da magnitude do problema. Iso e saber que, como sinala un estudo recente, a triste realidade é que hai moitísimos nenos e nenas que non viron a Vía Láctea na súa vida, nunca, e que esta queda agochada para un terzo da humanidade (a un 60% dos europeos). Non esmorece así unha parte importante da nosa cultura? Entre 2011 e 2022, o brillo do ceo nocturno aumentou un 9,6% cada ano Lonxe de mellorar, a contaminación luminosa está aumentando. Segundo resultados publicados este ano na revista Science polo proxecto de ciencia cidadá Globe at Night* (A Terra pola noite), con datos de entre 2011 e 2022, o brillo do ceo nocturno aumentou un 9,6% cada ano. Este resplandor celeste ten graves efectos na observación de estrelas, destrúe unha parte importante do noso patrimonio cultural e tamén o medio ambiente, xa que moitos seres vivos tanto diúrnos coma nocturnos, pasan por ciclos e procesos fisiolóxicos influídos pola luz. Un problema ambiental Parece que a sorpresa está en que, ata o de agora, estimábase que este aumento do brillo era dun 2% cada ano, baseándose en medidas feitas polos satélites da luz que se emite dende a Terra, a luz que escapa á atmosfera. Globe at Night utiliza datos rexistrados por científicas e científicos cidadáns, persoas que recollen datos sobre as estrelas que poden ver nunha noite, actuando coma unha rede de sensores, e miden o brillo do ceo nocturno dende o chan mirando cara arriba. Na mesma revista, na nota editorial, Bará pide un novo enfoque para frear e reverter esta tendencia, sinalando a contaminación luminosa coma un "problema ambiental que debe ser confrontado e solucionado polos seus amplos efectos negativos, tanto ecolóxicos coma culturais e na saúde". Non podemos ver as estrelas, pero a comunidade científica tampouco. A contaminación luminosa está a afectar tamén á observación profesional do ceo, á investigación e á ciencia. A Unión Astronómica Internacional (IAU) vén de trasladar unha queixa ás Nacións Unidas sobre os satélites artificiais (como os Starlink de Elon Musk) por seren unha ameaza á investigación do espazo. Afectada está tamén a radioastronomía, xa que non só reflicten luz senón que tamén emiten ondas que interfiren e supoñen un problema. A mensaxe que transmiten os autores e autoras destes estudos é que debe aumentar a concienciación a todos os niveis sobre a luz artificial nocturna e deixar de percibirse só como algo positivo, que se vexa como o contaminante que tamén é. *O proxecto de ciencia cidadá Globe at Night segue activo e calquera de nós pode colaborar, rexistrando datos de xeito sinxelo e a través dunha aplicación dispoñible tamén na nosa lingua.