O megaproxecto do cobre en Touro-O Pino ou a volta da industria de rapina
Unha vez máis un proxecto mineiro convulsiona o noso país, a antiga mina de cobre en Touro é de novo punto de mira dunha multinacional que busca en Galicia un beneficio alto, claro e rápido, como si estivésemos no século XIX. Trátase de obter unha materia prima codiciada no mercado mundial, o cobre, e pretenden transportalo e transformalo lonxe de aquí, explotando a mina o tempo mínimo imprescindíbel -de 14 a 16 anos-, o que lles permitirá obter case medio millón de toneladas de cobre.
Creará uns poucos postos de traballo temporais, e unha inxustificábel expropiación de terras agrícolas e forestais. Perforará a terra en dez grandes ocos, algún terá mais de 200 metros de profundidade. Provocará unha nova e gran contaminación química que se vehiculizará na conca do Ulla en dirección ás Rías, amais de contaminación do aire, afección á rede fluvial, afeccións a pozos de abastecemento de auga das aldeas próximas e ás zonas de dominio publico hidráulico. Necesitará auga en abundancia dado o seu alto consumo (máis de 2,2 Millóns de m3/ano) e serán imprescindíbeis grandes balsas ou presas de até 81 m de alto para os lodos e estériles, e máis unha balsa de emerxencia... e ao final -se non se desborda ou rompe algunha balsa de residuos como sucedeu en Aznalcóllar, cerca de Sevilla, no ano 1998 ou en Hungría no ano 2010- sempre quedará unha paisaxe lunar e, mesmo cos precedentes coñecidos, veremos na zona grandes buratos cheos de auga que agora chaman “lagos artificiais”.
Moitos pregúntanse onde está no proxecto a industria transformadora do cobre, que require menos inversión, sempre menos contaminante, que consome menos auga e que demanda máis postos de traballo permanentes, e tamén preguntan onde está o beneficio social que como país obtemos coa mina e cales son os custos sociais.
Vexamos a continuación en síntese quen é o interesado en explotar o cobre de Touro, que proxecto trae e algúns dos argumentos dos técnicos da Xunta ao analizar o proxecto. Quizá despois de ver estes tres apartados moitos se expliquen porque decenas de miles de persoas nos manifestamos en Santiago esta semana pasada nunha das maiores mobilizacións no país.
O proxecto
A multinacional chipriota Atalaya Mining que cotiza na Bolsa de Londres e está participada por un xigante suízo de materias primas -Trafigura- , unha empresa metalúrxica china -Yanggu Xiangguang Copper- e dous fondos de inversión -Liberty Metals and Mining e Orion Mining Finances- , realizou a finais do ano pasado unha ampliación de capital á que acudiron solícitos os catro principais accionistas co fin de inverter e ampliar a explotación actual de cobre de Riotinto en Huelva para chegar a producir 55.000 t de cobre/ano e á vez prepararse en plans de futuro con proxectos e inversións para extraer cobre en Touro-O Pino no ano 2022 e para extraer zinc en Cantabria.
Creará uns poucos postos de traballo temporais, e unha inxustificábel expropiación de terras agrícolas e forestais
Datos técnicos
Atalaya Mining por medio de Atalaya Riotinto Minera a principios do 2017 alcanzou un acordo con Explotaciones Gallegas, empresa titular dos dereitos de explotación do terreno mineiro de Touro e presentou un proxecto como principal accionista baixo a denominación de Cobre San Rafael S.L. para extracción de cobre en mina a ceo aberto por perforacións e voaduras en bancos de traballo de 10 m de altura e tratamento in situ do material extraído. Ocuparía 689,65 hectáreas (ha) nos concellos de Touro e O Pino. Tería dez ocos ou frontes mineiros (seis cortas principais: Arinteiro, Vieiro, Monte das Minas, Arca, Bama e Brándelos e catro cortas satélites), ocos que ocuparían 150 ha, sendo dous deles de máis de 30 ha cada un e de 195 e 210 m de profundidade.
Amais contaría con dúas grandes presas ou balsas para conter 74 Millóns de metros cúbicos de materiais, unha, a primeira, impermeabilizada para lodos e estériles da planta, tería 3,19 km de lonxitude pechada por un dique de 81m de altura ocupando unha superficie de 126 ha. Unha outra presa -ou depósito- con 2.806 m de lonxitude e 55 m de altura máxima, con entullos xeradores de drenaxe ácido. Esta formaríase a partir de dous ocos da explotación contiguos entre si (un deles de 35,8 has e 265 m de profundidade que ocuparía 95,1 ha) cunha capacidade de almacenaxe de entullos de 69 Millóns de toneladas.
Figuran no proxecto outras construcións: balsa de emerxencia de 706 metros cadrados de superficie, oficinas, laboratorio, naves -talleres e almacéns- tres depósitos de gasoil (100 m3), aparcadoiro, entulleiras temporais de inertes, planta de tratamento de augas...
Os Informes técnicos sectoriais da Xunta
1.- Informe do Xefe de area de Sanidade Animal 13/09/2017. (Consellaría de Medio Rural)
a).-Localización do proxecto. “Trátase dunha zona especialmente gandeira, onde a realización de actividades mineiras pode repercutir negativamente na gandeiría”.
b).- Terrenos. “A expropiación de terrenos das granxas orixina perdas de superficie gandeira para produción de forraxes, aumentando os gastos de produción e comprometendo a viabilidade das granxas”.
c).- Granxas. “As explotacións próximas poden verse afectadas tanto no subministro como na calidade da auga da que se abastecen, ao producirse a destrución dos acuíferos que alimentan os pozos de subministro e a contaminación química derivada da disolución e arrastre dos diferentes compostos químicos na auga da chuvia”.
d).-Contaminación. Fai fincapé na contaminación do aire polo arrastre de pos procedentes da trituración e transporte e da problemática das explosións e voaduras para o benestar indicando a posibilidade de intoxicación por cobre na gandaría.
2-. Consellaría de Sanidade. Dirección Xeral de Saúde Pública. 14/11/2017
Informa de múltiples irregularidades, entre elas:
Non se identifica o tamaño e características da poboación potencialmente afectada polo proxecto, nin se fai unha avaliación detallada do consumo da auga, nin se documentan os abastecementos. Non se fai unha avaliación dos posibles contaminantes ao aire nin do ruído. Falta avaliar debidamente: a) as medidas a aplicar para evitar a contaminación das drenaxes neutras pero metalíferas e das augas ácidas; b) os posibles materiais radioactivos naturais que podan aparecer asociados co cobre (uranio, torio, radio e produtos da súa desintegración, como radón) e que poden quedar expostos e concentrarse nos residuos mineiros e nos lixiviados. Tampouco se aporta información sobre os procedementos de avaliación do risco de liberación ao medio dos produtos químicos engadidos.
3. Informe da Xefatura Territorial de A Coruña, Servizo de Montes: 6/02/2018
a).- A posta en explotación da mina. “Supoñería un evidente prexuízo de carácter permanente para os propietarios das explotacións forestais que constitúen o uso principal das terras afectadas”.
b).- Uso do solo. ”Unha explotación a ceo aberto constitúe un uso non contemplado na lexislación sectorial aplicable ao solo rústico de especial protección forestal".
4. Conclusións do Informe da Dirección Xeral de Patrimonio Natural (C. Medio Ambiente). 24/04/2018.
a).- Destaca a ausencia de plans concretos de medidas de continxencia ante situacións con perigo sobre persoas e o medio ambiente.
b).- Coa documentación achegada non se pode facer unha análise nen avaliación precisa sobre os efectos sobre o Patrimonio Natural e a Biodiversidade.
c).- Son destacables as referencias na documentación en relación á existencia dun risco moi alto para as poboacións e medio ambiente.
O servizo de Conservación da Natureza de A Coruña e Augas de Galicia informan de que:
-Da avaliación realizada chama a atención a escasa entidade que se asigna aos impactos sobre a hidroloxía, hidroxeoloxía e calidade de augas.
-O proxecto resulta por enriba de todo salientable pola súa magnitude, polas dimensións de ocos e polos volumes de residuos a tratar.
-A principal problemática ambiental desta explotación radicará nos efectos dos estériles xerados, as augas utilizadas e en garantir que os lixiviados non se transfiran ao sistema hidrolóxico superficial e subterráneo.
-Bótase de menos unha análise de risco, que avalíe os posibles escenarios de emerxencia.
Augas de Galicia considera inaxeitados os desvios de regos e canles propostos e afirma que a documentación do proxecto resulta insuficiente e non axeitada para poder emitir, en base a ela, unha correcta valoración de todas as posibles afeccións que causaría a execución do referido proxecto sobre o medio hídrico.
Necesitamos máis?
Ramón Varela é catedrático de Bioloxía e Xeoloxía e foi presidente de Adega