En tempos punitivistas

O que pasa nos centros penitenciarios, a súa mera existencia, forma parte dese lugar incómodo que preferimos non mirar. Son as marxes sociais, agochadas debaixo das alfombras das que non sabemos case nada, e das que, case sempre, preferimos non saber. En Galicia existen cinco prisións e dous Centro de Inserción Social. De acordo co Real Decreto 190/1996, polo que se aproba o Regulamento Penitenciario, os Centros de Inserción Social son establecementos penais destinados ao cumprimento de penas privativas de liberdade en réxime aberto e das penas de arresto de fin de semana, así como ao seguimento de cantas penas non privativas de liberdade se establezan na lexislación penal e cuxa execución se atribúa aos servizos correspondentes do Ministerio de Xustiza e Interior ou órgano autonómico competente. Tamén se dedicarán ao seguimento dos liberados condicionais que teñan adscritos. O obxecto esencial pasa por potenciar as capacidades de inserción social positiva que presenten as persoas internadas mediante o desenvolvemento de actividades e programas de tratamento destinados a favorecer a súa incorporación ao medio social. Feminismo en reclusión E alí estaba eu, no Centro de Inserción Social de Coruña Carmela Arias y Díaz de Rábago co Feminismo en Cen Palabras baixo o brazo e un cento de persoas diante. Calculei que apenas eran 5 mulleres na sala. O resto, homes. Tratando de estimar a súa idade media, e aínda que nun primeiro momento me pareceu elevada, nunha segunda ollada pensei no difícil de sacar conclusións deste tipo coas persoas que se atopan en situacións de tanta dificultade. Incapaz de dilucidar se expresaban cansazo, aburrimento, apatía ou interese, recordei as palabras de tantas feministas cando contan experiencias sobre como o feminismo lles salvou a vida, e fantasiei coa maxia que suporía que o feminismo fose esa ferramenta liberadora para algunha das persoas que se atopaban alí sentadas. Segundo as estatísticas, sería doado que estivesen sentados alí responsábeis de agresións sexuais. Sen sabelo, sen ningunha información obxectiva ao respecto, era fácil intuír nas caras descoñecidas a vítimas e responsables de violencias machistas. Segundo as estatísticas, sería doado que alí tamén estivesen sentados responsables de agresións sexuais. Un 11% das persoas privadas de liberdade estano por violencia de xénero, e un 9%, por delitos contra a liberdade sexual. Segundo a estatística penal, en 2022, había 2.928 persoas reclusas en Galicia, delas, o 92% eran homes. A porcentaxe é practicamente a mesma en todo o Estado, apenas un 7,2% da poboación reclusa son mulleres, menos aínda do que me dixera unha das funcionarias, unha a nove, me explicou, "aquí é o normal". De feito, a porcentaxe de mulleres só aumenta cando falamos do terceiro grado, nesa situación, o 12% son mulleres. Coa imperiosa necesidade de medilo todo, e poñer números que amplifiquen as palabras, tecleo ansiosa tratando de saber máis e atopar cifras coas que compararnos. De acordo cos datos do Consello de Europa Espace, a porcentaxe media de mulleres reclusas en Europa é aínda menor, supoñen o 5% do total. Liberdade anticipada Con todas as comas, semellaba que o auditorio era unha fotografía bastante axustada á realidade. O centro, que para quen nunca visitou unha prisión semella unha sorte de cárcere amable ou, incluso, un instituto demasiado severo co aspecto austero de edificios exclusivamente funcionais, no que as celas foron substituídas por cuartos para as persoas en situación de semiliberdade. Como cárcere, que en definitiva é, conta coas medidas de seguridade habituais, vídeovixilancia, control de portas de acceso, detectores de metais, e sobre todo, hai un elemento común, a ausencia de liberdade. Un elefante na habitación que trata de disimularse con cadros coloridos, plantas, e espazos luminosos que palidecían ao preguntarme que faría que aquelas persoas estivesen dispostas a escoitar. Resultou que o incentivo era realmente inmellorable, poder saír antes ao día seguinte (quen non faría o mesmo?). A participación nas actividades voluntarias do centro prémiase coa saída dúas horas e media antes á liberdade provisional da fin de semana. Feminismo a cambio de liberdade anticipada. De acordo cun comunicado de Xuíces pola democracia, o 80% de persoas nos cárceres ten problemas de drogodependencias e case a metade sofre algunha enfermidade mental, na súa maioría son persoas en situacións de extrema vulnerabilidade que fan, máis visible que nunca, as fendas socioeconómicas que marcan as marxes do posible e nos obrigan a reflexionar sobre o tempo punitivista que vivimos e a súa ineficacia para mudar condicións de desigualdade estruturais.