A supervivencia das doentes de cancro duplicouse nas últimas catro décadas

A Galiza fechou 2022 con case 20.000 novos casos de cancro, segundo datos do observatorio da Asociación Española contra o Cancro (AECC). Os de colon e recto, próstata, mama e pulmón ocupan os catro primeiros postos na lista de incidencia por tipos de tumores. Xuntos, suman 48% dos novos casos diagnosticados ao longo do ano pasado. De cara a 2023, a Sociedade Española de Oncoloxía Médica prevé unha incidencia estábel no conxunto do Estado con case 280.000 casos novos detectados, dos cales un 7% afectarán a poboación galega. E de novo, o cancro máis frecuente diagnosticado este ano será o colorrectal, seguido do de mama e pulmón, ademais do de próstata no caso particular dos homes. As estimacións da AECC apuntan un ascenso da incidencia nos próximos lustros, até sumar na contorna de 2040 uns 375.000 novos casos anuais en todo o Estado, 23.300 na Galiza. Sen esperar a ese día, Begoña Campos, facultativa do servizo de Oncoloxía Médica do Hospital Lucus Augusti (HULA), membro do grupo de traballo que atende os tumores de pulmón, pel e xenitourinarios, fala dunhas "cifras espantosas" que nos deben animar a rachar con todos os tabús sobre esta doenza. Unha investigación coordinada pola USC traballa nun pioneiro tratamento do cancro: "É como un cabalo de Troia" Unha doenza heteroxénea "Un de cada dous homes e unha de cada tres mulleres imos ter cancro", unha doenza cun forte impacto social pero cada vez máis coñecida a nivel profesional. É por iso que chama a perderlle o medo e a observala desde os avances que se están a conseguir no ámbito da prevención, da detección precoz e, sobre todo, do tratamento. "O cancro está aí, pero cambiou moito, nas terapias, na supervivencia e na calidade de vida". Desde o Complexo Hospitalario Universitario de Ourense, Ana Fernández Montes, vicepresidenta do Grupo Galego de Investigación en Tumores Dixestivos (Gitud) tamén apela á "esperanza" no Día Mundial contra o Cancro. "Hai tres mensaxes que non deben pasar desapercibidas: o cancro duplicou a esperanza de vida nos últimos 40 anos; non todos, pero moitos tumores pódense previr evitando o alcol, o tabaco, a exposición ao sol, a obesidade, facendo exercicio físico, abandonando os hábitos de vida occidentais e tomando unha dieta mediterránea. En terceiro lugar, a investigación favoreceu o desenvolvemento da medicina de precisión, que nos permite ter xa numerosos grupos de pacientes con tratamentos á carta". Terapias dirixidas As terapias personalizadas mudaron por completo o panorama do cancro. A inmunoterapia e os fármacos antialbo ─específicos para cada mutación detectada nun tumor─ están a facer realidade logros impensábeis até hai pouco. "Antes dabamos un fármaco que mataba as células tumorais e agora estimulamos as células de defensa para que pelexen contra as células daniñas. Ás veces non conseguen eliminalo pero mantéñeno acurralado para que non siga crecendo". A dobre cara das bacterias: promotoras do cancro e as nosas aliadas para combatelo No Día Mundial contra o Cancro especialistas en Oncoloxía Médica resaltan o peso das cifras, mais sobre todo os avances en terapias de precisión, supervivencia e calidade de vida. Begoña Campos describe así o éxito da inmunoterapia, un tratamento que beneficia un 4% dos pacientes con cancro de colon metastásico, precisa Fernández Montes, e que amosa uns resultados similares en doentes con cancro de pulmón, melanomas ou tumores renais. "Na enfermidade metastásica hai diferentes grupos moleculares nos que a esperanza de vida se incrementou de 12 meses a 24-36 en dúas décadas, e hai subgrupos nos que doenza mesmo pode desaparecer por completo, de forma que chegamos a ter tres pacientes de cada dez vivos aos cinco anos", detalla Ana Fernandez Montes, quen remarca o desafío que representan para a ciencia os tumores sólidos, como os dixestivos, "cunha incidencia altísima na Galiza", fronte aos hematolóxicos, "que non teñen moitas alteracións a nivel molecular" e gozan dunha taxa de curación máis alta. A Asociación de Pacientes do CHUS, sobre a cirurxía de cancro adiada: "Están tomando á lixeira as nosas vidas" Á contribución das terapias de precisión que xa se están a aplicar en todo o territorio, Begoña Campos suma a dos comités multidisciplinares de tumores nos que participan o persoal médico que diagnostica o tumor; a patóloga que o analiza, a radióloga que indica o estendida que está a enfermidade, a cirurxiá que opera, a oncóloga médica que pon o tratamento, a oncóloga radioterapeuta que dá a radioterapia e unha enfermeira xestora que coordina e facilita a vida ao paciente. "No HULA hai 13 e marcan a diferenza. Desde a súa creación a supervivencia e a calidade de vida aumentou, porque nos permite ser máis precisos no tratamento, na ruta a seguir con cada paciente para que sexa o máis eficaz posíbel". A forza das asociacións A oncoloxía trata, pero cada vez máis tamén acompaña o doente e o seu contorno. "Cada vez máis servizos satélites traballan en prol dos pacientes: psicooncoloxía, nutrición, farmacia, enfermaría". Escoitan e ofrecen un apoio que reforzan as asociacións de familiares e persoas enfermas. José Manuel Vázquez é o presidente de Somos Unidos polo Cancro, unha entidade que desenvolve o seu labor en Lugo desde o ano 2014. Tras se xuntar as primeiras familias arredor do cancro infantil abriron as portas a todo tipo de tumores e doentes. Hoxe son uns 200 socios e socias centrados en tecer unha rede de apoio e en "investir para gañar cartos", para investigación. En concreto para tres proxectos impulsados polo HULA e a USC, centrados na biopsia líquida, o estudo do glioblastoma en peixe cebra e dos minerais contra o cancro, estes dous últimos con persoal investigador da facultade de Veterinaria. Begoña Campos. Oncoloxía Médica do HULA Coa súa chegada a Lugo en 2006, Campos impulsou nesa área sanitaria a consulta de consello xenético. "Encárgome de detectar as familias que poden ter alteracións nos xenes que predispoñan o desenvolvemento de tumores. Se detecto unha persoa sa cunha mutación, sei que vai ter máis probabilidades de ter un tumor, entón fágolle un seguimento estrito para que, se algo aparece, collelo nun estadio moi inicial". Cada ano estuda entre 50 e 60 familias "pero só 10% presentan mutacións". Sanidade duplica o tempo de espera de doentes de cancro en fase máis grave José M. Vázquez. Somos Unidos polo Cancro Son poucos pero moi activos á hora de recadar fondos e de acompañar todas as persoas con cancro que o precisen, "desde A Mariña a Monforte", destaca. Dous dos seus proxectos estrela son 'o piso de Somos', unha vivenda que ofrecen de balde a todas as persoas que teñen que desprazarse a Lugo durante 30 días para recibir radioterapia, e o banco de perrucas. "Co pelo hai unha enorme especulación. Co que a nós nos doan facémolas e prestámolas. Temos 18 e seis máis en produción". Ana F. Montes. Oncoloxía Médica do CHUO Os programas de screening e detección precoz salvan moitas vidas, asegura a especialista. "Hai que concienciar a poboación para que participe e acuda a cada chamada": mamografías, sangue oculto en feces. "Os doentes están máis empoderados, teñen máis informacións e son máis donos da súa doenza e dos tratamentos aos que son candidatos". A mesma iniciativa cómpre en materia de prevención, para erradicar hábitos daniños e consultar calquera síntoma raro: vultos, manchas, diarreas, perdas de peso.