Suicidios

Hai unha data fixada no calendario do mes de setembro, o día 10, como o Día Mundial da Prevención do Suicidio. Ao mellor a estas alturas xa non nos resulta estraño, pero no seu momento significou un avance inmenso para destapar unha realidade de sempre agochada e silenciada, e cuxa atención se limitaba ao ámbito privado. Non é ata 2003 que a Asociación Internacional da Prevención do Suicidio e a Organización Mundial da Saúde promoven este Día Mundial como un modo de tomar conciencia social sobre a realidade do suicidio, pero sobre todo para sinalar aos gobernos a responsabilidade de formular políticas públicas de prevención, inverter economicamente en estratexias de planificación e controlar o seguimento de resultados. Fixan unha posición moi clara na súa declaración de que "o suicidio pódese previr" e van marcando obxectivos cuantitativos: reducir un 10% para 2020 e, máis recentemente, reducir nun terzo as mortes por suicidio para o ano 2030. Os datos de Galicia En Galicia temos un gravísimo problema desde hai demasiado tempo. Ano tras ano encabezamos xunto con Asturias as estatísticas epidemiolóxicas, con taxas de suicidio moi por riba da media do Estado español. Case cada día morre unha persoa por suicidio. Mentres tanto, asistimos á descrición de posibles factores relacionados con este incremento, como se fosen explicacións causais: a idade avanzada é o principal dato que repiten para explicar as diferenzas nas porcentaxes; a presenza de malestar psicolóxico/trastorno mental ou o consumo de alcohol; incluso se insinúa un patrón estacional e o clima. Unha auténtica naturalización do problema. Engadíndose un manifesto edadismo. Son discursos circulares, perseverantes, que ocultan unha única realidade. En Galicia non sabemos por que se suicida a xente. Temos moitas máis hipóteses que datos. Datos que chegan tarde, pouco precisos e menos útiles. Xusto o contrario do que recomenda a OMS: a prevención dun fenómeno tan complexo como é o suicidio (pola concatenación de factores) non pode realizarse sen un sistema de información que oriente sobre as particularidades en cada territorio, que permita identificar con rapidez cambios que se poidan producir e estudar o impacto e eficacia das intervencións realizadas. Co gallo do Día Mundial do Suicidio, a Xunta de Galicia deu os datos do número de persoas atendidas nas unidades de prevención do suicidio. Parecen destacar como algo positivo que "xa" atenderon un total de 1.500 persoas, aínda que sen delimitar o tempo (hai unha unidade asistencial que leva traballando desde hai máis de 10 anos). En realidade, é unha noticia preocupante, xa que se calcula que por cada suicidio hai arredor de 25 tentativas, polo que podería existir unha dificultade na accesibilidade aos servizos sanitarios, o que reduce as posibilidades de intervención no nivel de prevención indicada (en persoas en alto risco). Por que en Galicia se suicida a xente? Por que somos quen consome máis psicofármacos do Estado español? Condicións de vida O suicidio é un evidente problema social e de saúde pública, tanto polo alcance de persoas e comunidades afectadas de forma directa ou indirecta, como pola influencia de factores sociais e socioeconómicos que concorren cos máis persoais. Por iso non se debe cinguir exclusivamente a un problema exclusivo de saúde mental. Ata o de hoxe, tendeuse a naturalizar o suicidio, ao igual que outros problemas (dramas) sociais, como a exclusión social, as desigualdades e as discriminacións. Un alto directivo da Organizacións das Nacións Unidas, no seu informe anual sobre saúde mental e dereitos, resumiu do seguinte modo a prevención eficaz do suicidio: "As estratexias de prevención deben dar prioridade á abordaxe dos determinantes de saúde e mellorar as condicións de existencia das persoas que fan que as vidas non se poidan vivir". Dicía ao inicio que posiblemente non nos resulte estraño que exista un Día Mundial de Prevención do Suicidio. Pero debería seguir incomodándonos. Porque o contrario sería volvernos insensibles e non facernos as preguntas necesarias: Por que en Galicia se suicida a xente? Por que somos quen consome máis psicofármacos do Estado español? Cales son as condicións de vida que provocan tal nivel de malestar e desesperanza? Queda moito por facer. Coñécese o que hai que facer. Eliminando os mitos e silencios arredor do suicidio, as mellores estratexias de prevención son aquelas que se realizan de forma integral e coordinada: políticas activas de emprego, dereito a vivenda en condicións dignas, escola inclusiva e segura, políticas de igualdade e non discriminación, sanidade pública e accesible.