Os sucesos da estación de Cornes: As orixes do movemento obreiro en Compostela

Aantiga estación de Cornes, que en 1873 fora partida e chegada da primeira liña ferroviaria da Galiza, foi escenario en 1898 dun grave enfrontamento entre a patronal e a clase traballadora de Santiago. A orixe do conflito foi a folga que se tiña declarado entre os traballadores do contratista Juan Bouzón Figueroa a mediados do mes de febreiro; o transfundo era a crecente implantación do movemento obreiro na cidade do apóstolo e as iniciativas dos patróns santiagueses para combatela, en alianza co aparello de poder da igrexa local. Os peóns tiñan reclamado un aumento de dous reais no seu minguado xornal e como a devandita petición non fora aceptada polo contratista, apoiado pola patronal compostelá, os peóns declararanse en folga nunha obra que estaba facendo na rúa do Vilar. Diante da negativa a ceder nas súas posicións, o conflito estendeuse aos canteiros do mesmo contratista e logo a outras obras doutros patróns e a outros sectores de traballo: nos inicios de marzo os carpinteiros sumáronse tamén á folga e a mediados dese mesmo mes tamén os ferreiros entraron en conflito, de tal xeito que nesa altura máis de 400 traballadores estaban en folga, paralizando boa parte da vida da cidade. O recrutamento de esquirois en Portugal A finais do mes de abril, por encargo da patronal, o propio Juan Bouzón foi a Pontevedra e Vigo para tentar recrutar obreiros, mais non lle foi posíbel conseguilo pois varios militantes sindicais tíñano seguido e informaran aos seus compañeiros da folga que mantiñan. Bouzón conseguiu burlalos en Vigo indo en coche até Portugal, mais cando retornou por Tui con quince traballadores portugueses que contratara, encontrouse novamente cos delegados composteláns que adiviñaran as súas intencións. Probabelmente estes deron aviso ao seus compañeiros de Santiago, pois no traxecto por tren que fixeron Bouzón e os operarios contratados, foron subindo en diversas estacións militantes obreiros que tentaban facer desistir aos obreiros portugueses de ir traballar para a patronal. A chegada á estación de Cornes na tarde do 29 de abril, unha multitude de xente estaba xa agardando a singular expedición e tamén se tiñan desprazado alí representantes da patronal e un dispositivo de axentes da policía e seis parellas da garda civil para protexer os patróns e os obreiros portugueses. Mais a chegada do tren acendeu os ánimos entre as persoas concentradas, que recibiron con asubíos, paus e lanzamento de pedras os patróns e quebrafolgas. A Garda Civil disparou tiros ao aire e dispersou a multitude, que malia todo perseguiu o coche de cabalos en que foron trasladados os obreiros portugueses, levando o confronto até as propias obras da universidade, onde os expedicionarios foron aloxados. Unha dura represión contra os folguistas O tumultuoso recibimento aos obreiros portugueses tivo importantes consecuencias. Malia que nos días seguintes as sociedades obreiras reafirmaron a súa actitude no mitin do 1º de maio, o certo é que a detención de cinco sindicalistas de relevo e o procesamento destes e outros 38 homes e mulleres da cidade, minguaron a resistencia obreira e remataron coa folga, primeiro entre os carpinteiros e ferreiros, despois no resto de sectores. Os republicanos José Lareo, Eusebio Alonso e Constantino Nogueira, o anarquista José Lamarca, e o socialista Manuel Díaz Romay estiveron varios meses no cárcere e só foron liberados no verán baixo o pagamento de fianzas que chegaron até as 2.500 pesetas. En marzo de 1899 tivo lugar na audiencia a vista para xulgar 43 persoas consideradas responsábeis de desordes públicos, lesións e danos, que foi seguido por numerosísimo público. Por dous días desfilaron polo estrado acusados, testemuñas e defensas, que deron a súa versión do acontecido e das responsabilidades que puideran existir. Malia que a folga fora eminentemente masculina, o certo é que a metade das persoas procesadas eran mulleres, pescadeiras, demandadeiras ou familiares dos folguistas, que tiñan participado nos feitos. Foi nelas nas que se fixaron boa parte das alegacións, que as acusaban de ter maior participación no lanzamento de pedras e nos insultos a patróns, esquirois e axentes da orde pública. Malia todo, ao fin da vista oral, o fiscal retirou a acusación contra a práctica totalidade das persoas acusadas e só mantivo a petición de dous meses de arresto para dous homes e dunha multa para dúas mulleres. A longo prazo os sucesos da estación de Cornes representaron un chanzo máis no avance do sindicalismo na cidade de Santiago. En adiante, as sociedades obreiras de Compostela tomaron conciencia do problema que representaba o recrutamento de traballadores portugueses e foi por iso que participaron de xeito destacado na iniciativa de pórse de acordo coa clase traballadora do norte de Portugal para estender o asociacionismo obreiro por toda aquela zona: nesa iniciativa estivo unha das bases da experiencia da Unión Galaico-Portuguesa, que entre 1901 e 1904 teceu lazos de solidariedade entre sociedades operarias a un e outro lado da fronteira