Sole Méndez, voluntaria do Prestige: ''Fomos a Madrid co chapapote nun bote. Após tres meses, non crían que quitabamos aínda capachos cheos''

Veu para Galiza na ponte do 6 de decembro...
[Interrompe e ri] Viches o documental! Non conta a historia enteira. Vir viñen a finais de novembro, e tirei dereita para Ferrol. Ía ver o meu irmán. Había informacións que dicían que chegara alí o chapapote, mais non eran certas, e na ponte tirei para Corrubedo primeiro e a Muxía despois. Polo camiño chamáronme amigos de Estremadura que viñan para Fisterra, para ver da posibilidade de estarmos todos xuntos. Así foi como acabei aquí.

"En Estremadura facía 3km na bicicleta até o ciber para informarme, porque na televisión suavizaban as cousas. Aquí atopei praias onde o chapapote me daba polo xeonllo''

Como soubo do afundimento do petroleiro e que atopou ao chegar á primeira praia?
Tiña amigos na Galiza porque a miña familia materna é daquí, e eles contábanme a realidade. Que si, que era verdade, que as praias estaban cheas de chapapote. Non tiña internet na casa. Daquela vivía na serra de Gata, desenvolvendo un proxecto de agroturismo e sensibilizando a poboación sobre a necesidade de recuperar as formas de vida do rural, de manter o campo vivo.

Todos os días facía tres quilómetros na bicicleta até o ciber para informarme, porque na televisión suavizaban as cousas. O chapapote chegou ás praias xa o 14 de novembro, mais mantivérono en silencio. E cando viñen aquí atopei praias onde o chapapote me daba polo xeonllo, onde levantaba unha pedra e non sabía cando acabaría de limpar no oco que quedaba debaixo dela.

E non era só o que limpabas. O chapapote estaba en todo. Afacíaste, mais cheiraba ao lonxe. Chegábache dentro. Lembro o que sentín ao ver Rostro --areal de Fisterra--. En La Voz de Galicia colocaban todos os días un seguimento das praias. Lembro que daquela limpaba en Langosteira e púñanlle 'galletitas dispersas', e nós, o meu grupo, só no meu recuncho, sacaramos entre 50 e 60 capachos cheos de fuel.

"Após tres meses limpando fomos a Madrid coa funda chea de fuel de traballar o día anterior e pensaban que o negro era pintura"

O que conta semella unha marea negra distinta da que Mariano Rajoy resumía nos famosos 'hilillos de plastilina'...
[ri] Cando collías o xornal ou vías a televisión era indignante. Sentíaste impotente. Dicían que non cumprían voluntarios e estabamos co chapapote até o pescozo. O 23 de febreiro fomos a unha mobilización a Madrid coa funda chea de fuel de traballar o día anterior para demostrar que era verdade e pensaban que o negro era pintura!

Levamos un bote con chapapote. Ninguén nos cría cando lles contabamos que, após tres meses limpando, aínda quitabamos capachos cheos, que tardabamos dúas horas en limpar o buraco que deixaban as pedras. Máis adiante busquei polas hemerotecas. Ollaba as frases e as datas e pensaba 'como se pode manipular así un país?'

Vin moitos voluntarios galegos marchar porque estaban fartos, porque sabían que nunca se ía contar a verdade. Se a xente de aquí, a que vivía baixo o xugo de Fraga, estaba así... imaxina os que viñamos de fóra! [ri a gargalladas]

Conduciu até Galiza nunha furgoneta equipada para vivir nela. Pensaba quedar para sempre?
Si! Tiña unha Renault Express que me viña moi ben ao vivir na serra, para metela polos carreiros. O meu traballo era concienciar, o ecoloxismo vinculado ao rural, e pensei que era o momento de predicar con feitos. Deixei o proxecto en stand by e viñen para Galiza, mais non pensaba no tempo que quedaría, senón en ser autosuficiente, en non estorbar.

"Tanto ten que afunda un barco e vos deixe negras as praias. Nas eleccións de 2003 volvésteslle votar ao PP! Que sabían eles de mar? Calquera mariñeiro tería tomado unha decisión máis atinada"

Son artesá, e na furgoneta tamén ía polas feiras. Na mochila non cabe nada. No coche podes traer os 'por se acaso'... [ri] Era como unha roulotte comprimida! E na parte de atrás levaba a cama e a Neutrón, o can, porque non quería viaxar soa.

Após a súa experiencia, diría que este pobo está adormecido?
Agora que levo dez anos vivindo aquí diría que sodes un pobo de sufridores, que traballades moitos para enriquecer uns poucos. E tanto ten que afunda un barco e vos deixe negras as praias! Nas eleccións de 2003 --comicios municipais-- volvésteslle votar ao PP! Que sabían eles de mar? Había que lle pedir opinión á xente que está man a man con el, aos milleiros de mariñeiros que se xogan a vida, e que viven diso. Calquera podería ter tomado unha decisión máis atinada sobre que facer co Prestige.

Logo non somos quen de nos erguer?
Ese é outro tema. Nunca se fala do voluntariado galego. Fóra daquí aínda pensan que 'los gallegos se quedaron en su sofá, en casa', e iso é mentira. Houbo moitísima xente que foi limpar praias. Eu vin persoas de todas as idades e de todas as culturas, aínda que os veciños das zonas afectadas preferiron vernos como unha invasión de hippis que queren comer e durmir de balde. O pobo galego ergueuse daquela e rachou co mito de que preferides emigrar antes que protestar.

"O pobo galego ergueuse daquela e rachou co mito de que preferides emigrar antes que protestar. Díxose que o chapapote se limpou grazas ao exército, mais o exército estivo de paso''

E a comida, as potas inmensas que sacaban na televisión e nos xornais, esa comida non a xestionou nunca a Xunta! Eran as mulleres do lugar as que cociñaban, poñendo todo da súa casa, compartían do que tiñan até que se foi acabando. Eran nais ou esposas de mariñeiros que ían quedar sen traballo! Os gobernos locais tiveron que botar man, garantirnos a alimentación. Houbo que lidar coa Xunta e non todos os concellos estaban dispostos a reclamar.

Hai outra cousa máis: díxose que o chapapote se limpara grazas ao labor do exército e iso é mentira. Non nego que houbese un ou dous que traballaran, mais o exército polas praias da Galiza estivo de paso.

Que espera dun xuízo que arrinca sen exixir responsabilidades políticas?
[ri] Esperamos dez anos para nada. O xuízo é un circo. Aí está o pobre Mangouras, que era o capitán do barco e terá a súa responsabilidade, mais todos sabemos que non é máis que un cabeza de turco. O único político imputado tampouco se lle reclama demasiado --fala do ex-director xeral da Mariña mercante, José Luis López-Sors, imputado por imprudencia grave polo rumbo errado que mantivo o barco deambulando seis días fronte á costa galega--. Ningún deles vai pasar nunca necesidades.

E Fraga? Deu unha imaxe penosa coas súas cacerías, igual que Aznar... cunhas declaracións que son dignas do guión dun cómic. Entre todos demostraron que son persoas que cobran inxentes cantidades de cartos e que calquera persoa de a pé tería tomado mellores decisións para evitar a catástrofe.

"O xuízo é un circo. Aí está o pobre Mangouras. Todos sabemos que non é máis que un cabeza de turco"

A súa foto no perfil do Facebook di que 'La alegría es un acto revolucionario'. No seu caso é especialmente certo...
Si! Eu nunca quixen ter fillos, parecíame unha putada traelos a un mundo en que eu non cría. Sempre me dicían iso de que se me pasaba o arroz, mais até que cheguei aquí estaba convencida de que non os tería. Cando quedei embarazada o primeiro que me veu á cabeza foi non tela. Mais foi o día da muller traballadora, e eu estaba en Fisterra... e torcín cara ao outro lado e tívena.

Chámase Alegría, que era o berro de ánimo que saía sempre, limpando ou nun brinde unha noite de festa, porque tamén tiñamos moita vida social e os domingos faciamos excursións para coñecer Galiza. Teño outro fillo que naceu en 2006. Chámase Lume, e non lle puxen o nome pola vaga de lumes dese ano! [ri a gargalladas] Que moitas persoas xuntas poden mudar cousas non son só palabras. E iso ensinoumo Galiza.