Prostitución: o debate entre regular ou abolir colle impulso

España é o primeiro país de Europa con maior demanda de sexo pagado. Segundo recolle o último estudo realizado pola ONU, 39% dos varóns en idade adulta pagaron algunha vez por manter relacións sexuais. "España representa un valor atípico", defende o organismo internacional, afastada da media de 19% e de territorios como Suecia (13%), Países Baixos (14%), Australia (15%) ou Suiza (19%). España é o país europeo onde máis prostitución se consume e o terceiro a nivel mundial. A medados do mes de outubro, a presidenta do Sindicato de Traballadoras Sexuais (Otras), Conxa Borrell, estimou en perto de 400.000 as mulleres que a día de hoxe practican a prostitución en todos os territorios do Estado. Destas, 80% son migrantes en situación irregular. De acordo con Nacións Unidas a prostitución é o segundo negocio que máis cartos move en todo o mundo por detrás do tráfico de persoas. Achegar cifras de negocio fiábeis non é doado ao tratarse dunha actividade non regulada que move miles de millóns de euros tamén na economía somerxida. É imposíbel facer un cálculo fidedigno de aquelas ocupacións que non están dentro da lei. Con todo, a memoria da Fiscalía do Estado de 2019 apuntaba que o proxenetismo, a prostitución baixo a dirección e dependencia dun proxeneta que se enriquece move uns "cinco millóns de euros diarios en España, segundo cálculos policiais". Engade, ademais, que se trata dun negocio en crecemento que o Instituto Nacional de Estatística (INE) incluíu por primeira vez en 2016 nos datos económicos por mandato de Europa. Segundo as súas estimacións, a prostitución representa 0,35% do Produto Interior Bruto (PIB) do Estado. Explotación sexual O último informe da ONU sobre trata de persoas cara a Europa revela que 84% da trata de seres humanos realízase con fins de explotación sexual e dentro desta porcentaxe, 94% das vítimas son mulleres e nenas. A oficina contra as Drogas e o Crime calcula que máis de cinco millóns de persoas son vítimas da trata con fins de explotación sexual, se ben, coida que por cada por cada vítima rexistrada hai unhas 20 que non aparecen nas estatísticas. A trata de seres humanos con fins de explotación sexual é un delito e está tipificado nas leis mais en tratados internacionais subscritos polo Estado español, pero de momento non hai ningunha norma que regule a favor ou en contra da prostitución. A explotación sexual e o proxenetismo están prohibidos e, mais non a prostitución, que conta só con limitacións parciais nalgunhas ordenanzas municipais que afectan á actividade específica que se exerce nas rúas e desde a aprobación da Lei Mordaza, en 2015, cunha persecución específica por parte das forzas de seguridade por realizar actos "contra a liberdade e a indemnidade sexual o de exhibición obscena". A prostitución permanece nunha situación de alegalidade. Mais o debate sobre a necesidade de regularizar ou abolir toda a actividade arredor do sexo de pago está en auxe despois de décadas latente e silenciado. A proposta do PSOE de abolir a prostitución e multar os clientes abre de novo a discusión entre os partidos de esquerda e dentro do propio movemento feminista, onde hai quen avoga por regular esta práctica para garantir os dereitos das mulleres e quen aposta pola supresión. "O abolicionismo é un movemento que está profundamente ancorado nas entrañas do feminismo desde o século XVIII e tamén na esquerda socialista, comunista e anarquista", explica a Nós Diario Rosa Cobo, profesora de Socioloxía de Xénero da Universidade da Coruña e unha das impulsoras en 2019 da Rede Académica de Estudos sobre Prostitución e Pornografía. "O abolicionismo reclama o fin dunha das institucións fundacionais do patriarcado, como é a prostitución". Para Rosa Cobo, a prostitución é "radicalmente incompatíbel coa igualdade" e atende a unha cuestión de xénero. "Os demandantes son todos varóns e as prostituídas son mulleres". Neste sentido, incide, "a prostitución representa o microcosmos máis brutal do sistema patriarcal" que dana física e emocionalmente as mulleres que están en prostitución. "Ter que soportar 15 ou 20 penetracións diarias, acompañadas doutras prácticas violentas erosiona severamente a saúde das mulleres. Non é posíbel defender desde o feminismo a prostitución", sentencia, xa que ademais de danar as mulleres prostituídas "colócanos simbolicamente a todas como prostituíbeis". O abolicionismo é posíbel Asegura Cobo que a prostitución non pode ser considerada un traballo na medida en que o propio corpo non pode nin debe ser un lugar de traballo. "Sabemos que a voracidade do capitalismo neoliberal artellou un mercado para a venda e o aluguer dos corpos das mulleres, mais como di Rita Segato, o corpo é a única fronteira que o capitalismo non debe traspasar". A prostitución, di, é un privilexio masculino que consiste en que "aqueles varóns que queiran acceder sexualmente ao corpo dunha muller poidan facelo onde queiran, cando queiran e coas condicións que lles pareza mellor". Unha industria crece en medio da pobreza das mulleres que chegan aquí en situación de "imperiosas necesidades". Así, asegura que a prostitución non se exerce, senón que é resultado da pobreza e da vulnerabilidade que atravesa boa parte das mulleres que están nesa situación, moitas veces a través do "engano, as débedas e a coacción". "A abolición da prostitución será un proceso moi longo porque a industria da explotación sexual é a segunda ou terceira industria ilícita en termos de beneficios a escala global e acabar con ese conxunto de negocios criminais que proporciona tantos beneficios directos e indirectos é moi difícil. Con todo, é posíbel", advirte a experta en socioloxía do xénero. E propón tres liñas de actuación. "Hai que perseguir o proxenetismo e fechar clubs, bordeis e demais lugares nos que se desenvolve esta actividade. Hai que penalizar e multar os puteiros. E hai que facer políticas públicas integrais para apoiar as mulleres que están en prostitución". Unha iniciativa, reclama, que debe contar co testemuño e o asesoramento de "sobreviventes da prostitución, sinalando as necesidades materiais e psicolóxicas que teñen as mulleres prostituídas". Un marco xurídico propio Quen defende a regularización da prostitución reivindica este protagonismo. A voz e a experiencia das mulleres prostituídas. Mais non co obxectivo de limitar até extinguir as súa fontes de ingresos senón co obxectivo de recoñecer o traballo sexual para que as mulleres que o exerzan poidan acceder aos dereitos dos que dispoñen todas as persoas que son parte do mercado laboral, o que suporía equiparar a prostitución a outras ocupacións pero tamén dotar esta actividade dun marco propio con medidas de protección contra os abusos, a indefensión e a precariedade, con axudas específicas para quen queira abandonar a prostitución. "A regulación da prostitución outorgaríalles ás mulleres un espazo de seguridade, unha protección fronte aos proxenetas e as mafias mais tamén fronte as forzas policiais que non sempre fan o seu labor", defende a activista Laura Bugalho, que ten acompañado nos últimos anos, na Galiza, traballadoras sexuais de distinta procedencia. "A pobreza e a exclusión empurran a unha gran parte da poboación cara as marxes da sociedade, que acaba sendo ignorada, criminalizada e revitimizada". A vulnerabilidade económica, di, retrata a maioría das mulleres que acaban na prostitución. "A ninguén se lle escapa que a pobreza ten cara de muller, racializada, enganada, mesmo por mafias parapoliciais ou paragobernamentais". Así, Bugalho denuncia o impacto das tramas de inmigración e explotación con fins sexuais na vida das mulleres, ademais da marxinación á que se ven sometidas, sen aliadas na defensa dos seus dereitos e liberdades. "Estas mulleres deben ter a súa propia voz. Reivindican ser escoitadas e queren que esteamos con elas. Se falamos de explotación o que hai que exercer é a sororidade, porque o certo é que estas compañeiras están bastante illadas nunha sociedade que se di inclusiva e pola convivencia". Laura Bugalho recoñece a valentía das mulleres prostituídas en situación irregular que, malia todo, se atreven a denunciar situacións de abuso ou violencia. "Son as primeiras en ser sinaladas polo sistema cunha orde de expulsión, no canto de pór o foco no agresor". A activista critica o silencio e o rexeitamento que unha parte do feminismo lle dedica ás mulleres prostituídas. "Din que están en contra. En contra de quen? Hai que prescindir da visceralidade e falar con elas, acompañalas até o final", incide. Educación en igualdade Para Bugalho a abolición da prostitución non pode supor a negación de dereitos. Ao contrario, debe ofrecer "pautas e pór en marcha políticas activas de emprego". Neste sentido recoñece as achegas de quen desde o abolicionismo avoga pola garantía dos dereitos das persoas en prostitución a través de políticas públicas integrais e efectivas, mais asegura que ninguén mellor que as afectadas saben como mellorar a súa vida. "O abolicionismo pon o peso crítico nos demandantes e no proxenitismo. As mulleres que queiran, seguir na prostitución, poden facelo. Ningunha lei nin normativa abolicionista as perseguirá ou multará, aclara Rosa Cobo, quen destaca a educación como ferramenta fundamental de cambio social. "O sistema educativo debe transformarse en sistema coeducativo e debe asumir os valores da igualdade". E nun mundo de igualdade non cabe a prostitución, advirte. Tampouco a pornografía, que é "a pedagoxía da prostitución, da violencia sexual e da masculinidade hexemónica", conclúe.