"O feminicidio é a punta do iceberg do aire que respiramos"

A autora de A guerra contra as mulleres (2016) defende que "a masculinidade se adquire constantemente" e, polo tanto, é posíbel destruíla. Amósase crítica co punitivismo, pois considera que non ataca a raíz do patriarcado. Vén de ofrecer unha serie de conferencias por Galiza. Entre elas, unha presentación do seu pensamento e obra canda a profesora de filosofía e ex deputada do BNG Carme Adán na libraría Lila de Lilith de Compostela.

 

Sermos Galiza. Violencia de xénero, violencia machista, violencia doméstica, violencia contra as mulleres. Como de importante é a linguaxe?

 

Rita Segato. Non podemos capturar a linguaxe. A linguaxe sempre é axeitada e inaxeitada, ten unha marxe de erro. Pero o que importa é que nos entendamos e que as persoas expresen, aínda que sexa con representacións imprecisas, o que supón esta violencia, este feminicidio. Non estaría de acordo en censurar como fala a xente.

 

SG. Mais vostede si coida os termos e emprega o concepto de feminicidio. Que significa?

 

R. S. Son todas as agresións letais contra as mulleres, contra aquilo que representa a posición das mulleres no mundo. Eu diferencio entre aquel que sucede no íntimo, sobre as construcións písquicas dos individuos, que reproducen as telenovelas, por exemplo, e o que sucede na guerra, o femixenocidio. Na guerra ou na trata, no traballo forzado e escravo da prostitución, nas guerras entre maras, e que non proceden do mundo da intimidade. A trata implica modos de existencia concentracionaria. E as guerras, as novas formas de guerra, tenden a feminizarse. O femixenocidio refírese a crimes públicos, distintos aos crímes íntimos.

 

SG. A feminización das guerras é realmente un fenómeno novo?

 

R. S. Nas guerras tribais, ou nas guerras entre Estados, ate a Segunda Guerra Mundial, o dano ás mulleres era un dano colateral. Pero a partir da guerra de Iugoslavia, o corpo da muller converteuse nun obxectivo de guerra. Isto é o que resulta novidoso.

 

SG. A que se debe a violencia machista en sociedades denominadas desenvolvidas?

 

R. S. A masculinidade non é algo dado, non vén da natureza, se non que é algo que se adquire constantemente. O home sofre o desafío da precarización da súa masculinidade. E como a masculinidade ten que ver co control, e debe ser espectacularizada, o home busca formas de restaurala. É un circuíto, unha economía simbólica pechada, e temos que abrila. Neses días dos encontros coas compañeiras galegas, dicíalles "cantos esforzos tivemos que facer as mulleres para construír os homes".

 

SG. De que maneira esa economía simbólica pechada se relaciona coa realidade material dunha sociedade?

 

R. S. Canto máis precaria é a vida, máis desafiada ven os homes a súa potencia masculina. E esa potencia, que non é só sexual -tamén é política, moral, bélica-, é o que define o suxeito masculino nun mundo onde a concentración da riqueza é extrema. De feito, eu non falo dun mundo desigual senón dun mundo de propietarios.

 

SG. A que se refire?

 

R. S. Segundo a ONG Oxfam, en 2010 288 persoas posuían unha riqueza equivalente á da metade da poboación mundial. A comezos deste ano, eran oito persoas as que tiñan a mesma riqueza que a metade da poboación mundial. A velocidade da concentración da riqueza é a velocidade da precarización das vidas. E esta fai que as persoas perdan a soberanía da súa propia existencia. Ás mulleres, pola experiencia acumulada, non nos resulta tan estraño. Pero cando o home perde ese control sobre a existencia, procura formas violentas de restauración.

 

SG. As institucións e os gobernos en Occidente responden a violencia machista co endurecemento penal.

 

R. S. Os sectores conservadores empregan ao seu favor a violencia machista. Só propoñen como solución ese campo de concentración que é o cárcere. É unha solución rudimentaria, pouco inteleixente. Eu son crítica co punitivismo, e así o tiven que explicar no Senado da nación, nos medios de comunicación...

 

SG. En que sentido?

 

R. S. Precisamos un discurso da lei que prohiba as agresións contra as mulleres. Ten que existir. E ese discurso ten que convencer e persuadir. Se non, a lei non existe. En Estados Unidos hai unhas penas moi severas, as máis severas, contra as violacións, e os índices de violacións son os máis elevados, canda Sudáfrica. A lei ten que existir, pero a súa principal dimensión ten que ser a discursiva, explicar o que está ben e o que está mal, e non centrarse na eficacia. O feminicidio é a punta do iceberg que é o aire que respiramos. Se non se modifica a vida mesma, as relacións sociais, ese mar de fondo, o cárcere non será o mecanismo. Cómpre unha acción sobre a sociedade e sobre a vida, unha reflexión colectiva sobre que é a desigualdade de xénero.