Desprotexidas

“Non vale denunciar aos dous anos”, “ben que volveu ter sexo co suposto agresor”, “se non foron no seu momento á Policía, agora que calen”… Unha vez máis: estamos en disposición de esixirlles ás superviventes da violencia de xénero velocidade de denuncia? Non é acaso unha constante o descrédito da vítima, non é a sociedade encubridora? Calcúlase que de cada cen mulleres que soportan a violencia, só vinte chegan a denunciar. Das 58 asasinadas este ano, apenas 15. De media tárdase case nove anos en sacar á luz as agresións (Observatorio da Violencia de Xénero). O 80% das violencias sexuais non están denunciadas (Macroenquisa de Violencia 2019). Catro de cada dez vítimas non o fixeron por vergoña e case outras tantas porque non as ían crer. Hai pánico, tristeza, culpa e falta unha rede social comprometida. Se isto non fose certo, estariamos ante unha cifra relevante de denuncias por parte de calquera que non sexa a propia vítima, pero esta é a realidade dos datos: un 2,2% da contorna familiar e das amizades, menos dun 4% de terceiras persoas, menos dun 8% do sistema de saúde. A violencia de xénero considérase un problema social e un delito público. Calquera que teña coñecemento dun feito delituoso pode presentar denuncia, aínda que non o presenciase. Outra cousa é o que acontece no longo proceso posterior. No 2023 aumentaron un 71,3 % os casos de vítimas que se acolleron á dispensa para no declarar (Consello Xeral do Poder Xudicial). Existen obstáculos. As persoas expertas en violencia de xénero consultadas destacan o medo á reacción do agresor, a que tome represalias contra eles. Moitas veces a contorna non é consciente da violencia ou a naturaliza, sobre todo se non encaixa co imaxinario desexado do agresor: un tolo perigoso, a poder ser migrante, cun emprego precario. E, na maioría dos casos, o maltratador conseguiu afastala da súa contorna de amizades e familia. Violencia económica e psicolóxica Existe un claro menosprezo cara á violencia non extrema. Cómpre ser un cadáver en potencia para que alguén reaxa. Hai un evidente descoñecemento de como opera a violencia psicolóxica que, con frecuencia, se considera menor. Adoita incluír bombardeos de amor, reforzos intermitentes, e unha degradación paulatina, con comportamentos pasivo agresivos como luz de gas, coa finalidade de distorsionar a percepción da realidade subxectiva da vítima. Ignórase o dato de que a maioría dos violadores son persoas próximas, coñecidos ou homes cos que nalgún momento valoraba ter un encontro sexual Non existen mecanismos abondo contra a violencia económica, aquela pola que se tenta controlar e someter a muller mediante accións que van desde impago de obrigas e o abuso monetario até impedir un desenvolvemento laboral normal. Seguen a ser invisíbeis as violacións dentro da parella. A violencia sexual non ten que ver co sexo senón co poder, como toda violencia de xénero. A maquinaria anatomopolítica disciplinaria á que foi sometido o corpo da muller devén no autocuestionamento permanente. Ignórase o dato de que a maioría dos violadores son persoas próximas, coñecidos ou homes cos que nalgún momento valoraba ou desexaba ter un encontro sexual. Abundan as ideas preconcibidas de que unha vez iniciada a relación, o consentimento mantense. Acrecéntase co consumo de alcohol ou drogas, porque é un atenuante da condena no caso do agresor, mais penaliza no caso da agredida. Pero esíxeselle velocidade ás vítimas e que operen en escenarios que a sociedade non permite nin acompaña. Esquécense os efectos de valores interseccionais, de como se relaciona con factores como a maternidade, a racialización, a pobreza ou a falta de acceso a unha vivenda. Sen ir máis lonxe, o ‘senfogarismo’ femenino ten vínculo directo coa violencia de xénero. Case oito de cada dez son nais. O 75% das mulleres asasinadas eran nais. A desigualdade de xénero constitúe un problema estrutural e histórico, como constata a tenaz persistencia no tempo en case todos os indicadores: maior risco de pobreza, maior vulnerabilidade residencial, maiores precariedade laboral, taxa de desemprego e parcialidade entre as xornadas, ingresos máis baixos, carga moi superior nos traballos doméstico e de coidados, dificultades de conciliación. Ningún deles casual, unha discriminación asentada en procesos socioeconómicos, convertidos en orde, necesarios para o mantemento do sistema, que bloquean o cambio de paradigma económico. Mentres o Sabadell anuncia marcas de beneficios, igual que o Santander ou o BBVA, continúan os desafiuzamentos. Non é casualidade que o incumprimento do dereito á vivenda afecte ás mulleres de maneira específica, sobre todo ás que encabezan os fogares monomarentais e ás vítimas de violencia machista. Tampouco semella azaroso que na última década o crecemento do traballo autónomo sexa feminino. Nin o feito de que, por sistema, a taxa Arope (at risk of poverty and/or exclusión) sexa superior á masculina. Estamos en disposición de esixir nada? (Se necesitas axuda, podes chamar ao teléfono gratuíto 016 ou por whatsapp ao 600000016. Non deixa rastro na factura).