Atalaya Mining porfía na reapertura da mina de Touro-O Pino

A loita veciñal acabou co proxecto megamineiro de Touro-O Pino tras case catro anos de mobilizacións e rexeitamento social. A Xunta da Galiza deulle carpetazo na primavera deste ano. E malia poñerlle fin, a ameaza non se esvaeceu. Ao contrario. A negativa do Goberno galego alentou a empresa promotora, Cobre San Rafael, a tomar en consideración os "problemas potenciais" da súa iniciativa para buscar "solucións" e encarar un "novo proxecto". "Estas empresas nunca se dan por vencidas porque o mineral segue estando aí. Entón, unha de dúas, ou conseguen sacalo ou se consegue a caducidade do dereito mineiro, que é no que estamos", recoñecen desde a plataforma veciñal Mina Touro-O Pino Non, convencidas de que defender unha zona "que non se pode furar". Unha minaría a ceo aberto orixina enormes balsas de lodos tóxicos e compromete os recursos hídricos da zona ademais de degradar a paisaxe e os elementos patrimoniais, lembran desde o colectivo veciñal, "e o contorno no que tería que desenvolverse esa operación non recolle esa posibilidade, como quedou demostrado na declaración de impacto ambiental (DIA) negativa e na posterior resolución da Dirección Xeral de Planificación Enerxética e Recursos Naturais", afirman. Historia recente da mina Con esta nova resolución, o Goberno galego ratificou en marzo deste ano a declaración de impacto ambiental (DIA) negativa do Proxecto Touro emitida en xaneiro de 2020 pola propia Administración autonómica. A decisión da Xunta acabou coa iniciativa mineira impulsada pola empresa de cobre Atalaya Mining, socio tecnolóxico, e Explotaciones Gallegas, propietaria orixinal dos dereitos de explotación das antigas minas de cobre localizadas nos municipios de Touro e O Pino a través da empresa promotora Cobre San Rafael, "unha firma pequeniña coa que quixeron facernos crer que se trataba dun proxecto galego, mais non é así". Atalaya Mining, multinacional matriz de Atalaya Riotinto Minera -que ten na Mina de Riotinto, Huelva, o seu principal activo- iniciou en 2017 o proceso para impulsar, tres décadas despois, un proxecto megamineiro nos mesmos terreos onde Río Tinto Patiño gozou dunha primeira concesión para a extracción do mineral de cobre dos xacementos de Touro e O Pino, desde os primeiros anos 70 até 1986. Atalaya Mining entrou no capital de Cobre San Rafael e iniciou unha partida que bateu coa desaprobación social e finalmente coa desautorización do Goberno. O proxecto non era "sostíbel" desde o punto de vista medioambiental. E malia a todo, o xigante da minaría non se rende e volve á carga coa "reapertura do novo Proxecto Touro", un "complexo industrial sostíbel" que está a promover entre as entidades locais e que hoxe mesmo presentará á súa xunta de accionistas. Replicar o éxito de Riotinto Segundo recolle a presentación elaborada por Atalaya Mining, dirixida os seus inversores, a compañía traballa no deseño dun "novo proxecto" baseado na "filosofía de risco cero" para o medio ambiente, libre de "calquera posíbel percepción de impacto hídrico", que volve recuperar a idea dos revestimentos plásticos para a contención de residuos tóxicos e o compromiso de vertidos cero. "Replicar en Touro a historia de éxito do Proxecto Riotinto", conclúe. "A empresa volve recuperar o mesmo proxecto rexeitado pola Xunta. Nin o nome lle cambiaron. Non moveron unha coma", incide Xan Louzao, portavoz do BNG en Touro, membro da executiva de Adega e da plataforma Mina Touro-O Pino Non. "E veñen coa historia de que vai ser a solución para os problemas de Touro, coa chantaxe de que a mina vai ser o futuro cando todo o mundo sabe que só é un negocio para Atalaya Mining". Neste sentido, desde a plataforma veciñal lanzan unha mensaxe aos accionistas da compañía "na Bolsa de Londres": "Touro non é viábel. Non se deixen enganar polo seu CEO, Alberto Lavandeira, porque lles está vendendo un proxecto que non ten máis percorrido tras a primeira DIA negativa. Podemos sumar dúas ou tres máis pero aquí non van poder furar", recalcan, "polas repercusións medioambientais da iniciativa, cuxos novos detalles, de habelos, aínda descoñecen. Louzao e o resto da veciñanza contraria á mina concordan en que o proxecto novo que a empresa anda a divulgar non é tal. A xestión das augas, a eliminación da pegada hídrica, a contención de vertidos tóxicos, o uso de capas de plástico para termar de miles de toneladas de estériles e residuos con capacidade de xerar acidez, a restauración simultánea da superficie terreos degradados, a vontade de ofrecer soluciones definitivas para "históricos pasivos ambientais" son proposta que xa formaban parte do antigo proxecto, que agora rescatan e "adornan" cunha planta de placas fotovoltaicas e unha planta de tratamento de xurros que o colectivo veciñal ve "inviábel" nunha zona apremada xa "por un vertedoiro de residuos perigosos clausurado hai anos, por unha planta onde cada día acumulan lodos de depuradoras e outra máis onde tratan plásticos de silos a onde chegan outros moitos refugallos sen tratar. E aínda queren unha mina?", cuestionan desde Mina Touro-O Pino Non. Apropiación do 'verde' e da auga A principal diferenza que observan está na apropiación de termos moi afastados do proxecto, como "sostíbel, verde ou circular". "A minaría sostíbel é un oxímoro", afirma Xan Louzao. "A minaría sostíbel non existe. Pode xerar maior ou menor impacto, pero sostíbel non é porque non se pode manter no tempo". O colectivo veciñal defende que calquera explotación que a empresa busque de cara ao futuro vai ser "exactamente igual": minaría a ceo aberto, con balsas de residuos tóxicos, risco de rotura e perigo para a poboación e a gandaría. E sinalan como exemplo "a paisaxe marciana de Riotinto" que Atalaya di querer replicar en Touro, "onde enxeñeiros do Instituto Xeolóxico Mineiro acreditaron un alto risco de falla nos diques de contención de estériles. E pretenden que creamos que aquí non van facer o mesmo?". A veciñanza alerta, ademais, da apropiación das augas comunitarias, do vertido de drenaxes ácidas continuadas aos ríos da contorna e dunha "pretendida restauración da mina" aínda pendente 30 anos despois. A desconfianza campa entre a veciñanza sabedora de que Explotaciones Gallegas non atendeu a demanda de Inspección de Minas de presentar "un proxecto definitivo" que puxese fin aos vertidos ao Portapego, ao Lañas, ao Felisa ou ao Pucheiros, que van dar ao Ulla e, finalmente, á ría de Arousa; consciente do atraso na reparación dos terreos degradados e da falta de celo da Administración "a quen lle corresponde velar polo seu cumprimento". Desde a Asociación de Traballadores Mineiros de Touro, recoñecen que a empresa "traballa nun proxecto" mentres reclaman o apoio de colectivos e entidades locais á "reactivación industrial da comarca" que seguen ligando a un proxecto mineiro sólido. "Nós somos partidarios de que abra, mais non de calquera maneira, que abra coa garantía de que se vai facer ben. Pensamos que é a única forma de mellorar e contribuír ao desenvolvemento económico da contorna", afirman. Con todo, prefiren non se pronunciar sobre os detalles do novo proxecto, que din descoñecer, malia recoñecer consultas por parte da empresa para atender ás súas reivindicacións. Mentres se resolve a letra pequena da "reapertura do novo Proxecto Touro", veciñanza e asociacións ambientais como Contraminacción sinalan a recente Lei de simplificación administrativa e de apoio á reactivación económica da Galiza como incentivo chave da iniciativa que prepara Atalaya Mining. "Co mesmo envoltorio ou con un distinto, trátase do mesmo proxecto". E é algo habitual que traten de facelo pasar inadvertido aproveitando unha lexislación máis laxa, afirma Marga Prieto, representante do Sindicato Labrego Galego na Rede contra a Minaría Destrutiva na Galiza.