Acción social e saúde mental

O pasado domingo, 12 de febreiro, a praza do Obradoiro ateigouse de cidadáns e cidadás baixo o lema "Na defensa e mellora da sanidade pública: queremos a nosa Atención Primaria!". Sinálase como a manifestación más multitudinaria que se recorda en Galicia, tras a manifestación en 2002 pola catástrofe do Prestige. Convocada por SOS Sanidade Pública, ao longo do percorrido, as diferentes pancartas daban unha idea da extensión e amplitude dos apoios á manifestación: Tomiño en defensa da sanidade pública, Plataforma en defensa da sanidade na Mariña, Contra os recortes na sanidade pública (A Guarda), Por unha atención hospitalaria de calidade no Barbanza, Na defensa da Atención Primaria (Asociación Veciñal Palmeira, Ribeira), Pediatras en Verín Xa!, Coa nosa saúde non se xoga (Plataforma pola defensa do centro de saúde de Seixo, Marín), Sen dereitos non hai saúde mental (Movemento Galego da Saúde Mental), Defendemos a sanidade pública (Dereito a Morrer Dignamente-Galicia). Ferrolterra, Sanxenxo, O Salnés, Compostela, O Condado, Soutomaior... Son parte dun listado non exhaustivo das localidades e movementos sociais que se achegaron a Santiago para esixir unha sanidade pública. Tamén partidos políticos e organizacións sindicais apoiaron activamente estas xustas reivindicacións. Previamente, nos últimos meses foron máis intensas as accións locais, en relación co empeoramento da situación nos respectivos centros de saúde e hospitais. Reivindican máis persoal, máis consultas presenciais, menos atraso nas citas, maior orzamento en Atención Primaria. Como usuaria e profesional sanitaria, participo das reivindicacións. Benestar emocional Como profesional da saúde mental non podo deixar de analizar a vertente social destas accións, construtoras dun sentido de pertenza e comunidade. Recorda Prilleltensky, no prólogo do libro Introdución á psicoloxía comunitaria, de Maritza Montero, que a experiencia do benestar emocional deriva da interacción entre múltiples factores que traballan de forma sinérxica: persoais, relacionais e colectivos. Omitir calquera destas esferas fai desaparecer todo o benestar. Necesidades persoais como a saúde están ligadas á satisfacción de necesidades colectivas como a adecuada atención á saúde, a equidade na distribución de cargas e recursos ou a igualdade. Polo tanto, o modelo comunitario en saúde mental salienta o peso dos determinantes estruturais, políticos e sociais no malestar psíquico, e a necesidade dunha intervención integral, non só individual, que teña en conta a potencia do comunitario no alivio e resolución dese malestar, fortalecendo os recursos públicos e a distribución equitativa dos mesmos. Non hai iniciativa preventiva máis eficaz en saúde mental que dotarse dun sentido de competencia e empodera-mento fronte á desesperanza A situación de pandemia sanitaria terminou de visibilizar a necesidade de reforzar o público, e tamén as consecuencias nefastas da falta de investimento e desmantelamento dos anos precedentes, tomando como inevitable (a crise económica e os axustes decididos) o que era unha opción política. Na atención á saúde, a pandemia ensinounos con claridade meridiana o fundamental do enfoque da saúde pública e a prevención colectiva en todos os niveis asistenciais e áreas, tamén en saúde mental. Comunidade Destaca Maritza Montero que, mediante a acción social, dáse unha resposta solidaria ás necesidades do colectivo. Reafírmase a comunidade cando esta é quen de facerse cargo dos seus problemas, organizarse para resolvelos, a través dos seus propios recursos e potencialidades. Non hai unha iniciativa preventiva máis eficaz en saúde mental, individual e colectiva, que dotarse dun sentido de competencia e empoderamento fronte á desesperanza, e participar activa e libremente en accións comunitarias dirixidas a un obxectivo común fronte a pasividade e a des-implicación. Formar parte activa na análise dos problemas e das posibilidades de solución fronte a de-responsabilización e a naturalización dos problemas como inevitables fortalece a comunidade como conxunto e ás persoas que pertencen á mesma. Os axentes sociais e a clase política con responsabilidades de goberno e representación deben ser facilitadores, e non obstaculizar a participación lexítima e propositiva a través de intentos de desmobilización, negación ou relativización dos problemas, ou cualificando a reivindicación como meras "protestas" e restando importancia á dimensión e liderado social dunha manifestación que, independentemente do baile de cifras acostumado, foi dunha participación histórica. Toca agora "tomar nota" sen resistencias e recoller o caudal de preocupacións, iniciativas e propostas para avanzar en solucións duradeiras.