Natureza na pel: cosmética natural feita na Galiza

Que a sociedade actual amosa unha gran preocupación polo coidado persoal é un feito tan evidente que non precisa de datos que o constaten: chega con botarmos unha ollada ao noso redor para decatármonos de que coidamos máis que nunca da nosa hixiene, do noso aspecto e, en definitiva, da nosa saúde e benestar. No entanto, dentro desta tendencia xeral, cada vez son máis as persoas que se afastan da cosmética convencional producida con dinámicas industriais, cuxos ingredientes e procesos levantan cuestións éticas, á vez que demandan produtos máis naturais e, polo tanto, máis amigábeis co planeta e co noso organismo. "Até o momento tivemos unha cosmética saturada por compostos de síntese, parafinas e derivados do petróleo", explica Maribel Sánchez, unha das promotoras e administradoras de Celtalga Extract, "mais agora estamos a deixar atrás todos eses compoñentes que non beneficiaban tanto como o fan os compostos naturais, arredor dos cales hai unha investigación máis seria que achega evidencia científica en relación á súa eficacia". En consecuencia, afirma Sánchez, vivimos "un boom importante tanto de investigación como de desenvolvemento de novos produtos orgánicos". Trátase, pois, dun mercado á alza que fai que a cosmética natural feita na Galiza –terra de boa e abundante materia prima– se teña consolidado nos últimos tempos como sector de futuro. Benestar sustentábel Os proxectos de cosmética natural basean a súa actividade na utilización sustentábel de ingredientes orgánicos con propiedades beneficiosas para o noso corpo, presentes a nivel local e obtidos de maneira ecolóxica. Porén, para Carla Varela, creadora da firma de cosmética natural Naturavia, o realmente importante "é o que non leva", pois prescinde daqueles compostos sintéticos e artificiais –como petroquímicos, siliconas ou vaselinas– que poden ser tóxicos e que algunhas peles non toleran ben. Segundo explica Varela, a cosmética convencional utiliza fundamentalmente materiais inertes que crean unha película protectora contra axentes externos, mais as partículas da nosa pel non poden aproveitala para repararse e defenderse a si mesma. Pola contra, a cosmética natural utiliza ingredientes con diferentes propiedades que funcionan como alimento para a pel, que é capaz de utilizalos para equilibrarse naturalmente. Por iso, en Naturavia, empresa radicada en Ribadavia, elaboran os seus produtos con 95% de ingredientes de orixe natural: aceites vexetais ecolóxicos, aceites esenciais, augas florais, extractos de plantas medicinais, e mesmo conservantes derivados desas mesmas plantas. Con eles formulan diferentes cremas, limpadores, tónicos, xabóns sólidos e aceites pensados para o coidado diario familiar. "Somos unha marca de cosmética minimalista que concibe o seu produto pensando nas necesidades cotiás das persoas", di Varela, de modo que a selección e combinación de ingredientes depende en gran medida do perfil de persoa ao que se dirixe o produto e das necesidades que este debe cubrir. Aínda que a maior parte dos ingredientes chegan aos cosméticos despois de seren sometidos a procesos simples, como o secado ou a extracción, hai outras materias primas que se obteñen grazas a investigacións punteiras. Así o fai Celtalga Extract, unha spin-off da Universidade de Santiago de Compostela creadora da marca de cosmética orgánica Sálvora. Os produtos da firma –varios tipos de cremas, sérums e aceites faciais– compóñense fundamentalmente de extracto de algas pardas do litoral galego, obtido a través dun procedemento asistido por ultrasóns. A estes extractos engádense outros activos procedentes da agricultura ecolóxica, como o aloe vera, que posúe propiedades hidratantes, ou a flor de azafrán, de efectos antiinflamatorios e calmantes. Cada activo debe ser seleccionado para complementar as bondades do outro, pois "un só ingrediente non pode abarcar todos os beneficios, é preciso combinalos para que xurda un produto completo", explica Sánchez. Os proxectos de cosmética natural basean a súa actividade na utilización sustentábel de ingredientes orgánicos con propiedades beneficiosas para o noso corpo, presentes a nivel local e obtidos de maneira ecolóxica. A combinación de elementos de orixe natural para obter cosméticos de calidade é tamén a base do traballo de Muuhlloa, empresa localizada nas terras da Ulloa que produce cosmética sustentábel e 100% galega baseada no aproveitamento do produto autóctono. Segundo conta María Álvarez, unha das cinco socias que forman o proxecto, Muuhlloa é o resultado da colaboración entre a Granxa Maruxa, dedicada ao gando vacún, e a cooperativa Milhulloa de recuperación de plantas autóctonas e medicinais. O leite fresco, obtido das vacas da granxa, e a milfollas, planta de múltiplas propiedades que cultivan na cooperativa, son os dous ingredientes principais do leite corporal e a crema facial que comercializan. Porén, sérvense tamén doutros elementos de orixe natural, como extractos de ortiga, romeu ou pementos de Padrón, presentes na composición da súa loción capilar, ou o mel de alta montaña sen filtrar, utilizada no xel que sairá proximamente á venda. Os ingredientes que non producen elas mesmas son fornecidos por outras pequenas empresas tamén sustentábeis e ecolóxicas coas que colaboran en cada novo proxecto. A maioría de ingredientes temos que compralos fóra da Galiza, cando moitas destas materias primas procesadas, como os extractos ou aceites esenciais, poderían facerse aquí", lamenta Carla Varela Dado que a selección das materias primas é milimétrica e debe adaptarse a cuestións como a textura, o aroma ou as propiedades finais do composto, os procesos de creación de novos produtos tórnanse longos e lentos. "Para lograr mesturas harmónicas hai que facer moita alquimia e moitas probas", asegura Lissette Anziani, creadora da marca de cosmética vegana Kóoch. Chilena de orixe, tudense de adopción e química de formación, Anziani utiliza aloe vera como ingrediente principal da súa cosmética, aínda que formula cada produto con diferentes elementos para lograr o efecto desexado. Son elementos respectuosos co medio ambiente e indicados para peles con sensibilidades a certos químicos ou compostos, pois "agora hai moitísimos activos naturais, de moitísima calidade e que substitúen moi ben outros que non se obteñen de forma sustentábel", afirma. O aceite de xoxoba, de rosa mosqueta e de karité ou o ácido hialurónico vegano, obtido de millo e trigo, son algúns dos ingredientes naturais presentes nas cremas que ela elabora. Ademais, Kóoch está certificada como marca vegana, o que significa que "non só non leva ningún ingrediente de orixe animal, senón que non se usan animais en ningunha parte do proceso". Compromiso ecolóxico e social No eido da cosmética natural, como en tantos outros, unha selección exixente da materia prima non só é importante para desenvolver proxectos de éxito comercial, senón tamén para garantir que a actividade sexa respectuosa co medio e xere dinámicas positivas para a sociedade no seu conxunto. Unha maneira de funcionar que, para Álvarez, de Muuhlloa, significa "utilizar os recursos propios e darlle dignidade ao produto que se fai neste país, pioneiro en crear valor, imaxe e calidade en todos os sectores". Tamén se expresa neste sentido Marivel Sánchez, de Celtalga Extract, quen asegura que a utilización dun produto de base de proximidade, ademais de "reducir ao máximo a pegada de carbono", axuda a "revitalizar os nosos recursos naturais e darlles valor", sempre que se realice sen "esquilmar nin danar a contorna natural mariña e terrestre". Para ter a certeza de que os ingredientes cumpren os requisitos mínimos de sustentabilidade, en Naturavia dan prioridade á materia prima que provén de cultivos ecolóxicos certificados e evitan o uso de produtos que non sexan biodegradábeis ou resulten contaminantes. "Todas as accións que facemos, mesmo as que non se ven, están aliñadas co obxectivo de respecto ao medio ambiente, porque é algo no que cremos de forma persoal", explica Varela. Proba diso é a súa colaboración co proxecto Ridimoas de protección do bosque autóctono galego, ao que se sumaron con accións como a edición de Nadal dun pack especialmente deseñado para dar visibilidade á actividade da asociación. Para alén dos ingredientes e dos métodos de produción, a filosofía de traballo que integra ecoloxismo e responsabilidade social esténdese á presentación final do produto. O obxectivo actual en relación ao envasado é reducir o uso de plástico o máximo posíbel e substituílo por outros materiais sustentábeis como o cristal, o aluminio ou a madeira, tal e como está a facer a marca Kóoch. Ademais, nos produtos nos que non é posíbel utilizar este tipo de materiais, asegúranse de que os envases sexan 100% reciclábeis. Apelando á intelixencia no aproveitamento dos recursos, Lissette Anziani comenta que o ideal sería o retorno para a reutilización, pero as cantidades de produto que manexan fano inviábel, pois "facer chegar un envase ao laboratorio e poñelo de novo en funcionamento supón unha maior contaminación que simplemente depositalo e reciclalo". Desde o punto de vista do deseño e a usabilidade, Kóoch aproveita os envases de cartón para apostar pola inclusividade a través do uso do braille. Un mundo de oportunidades Polas súas propias características, os proxectos de cosmética natural galega viven moi ligados ao rural, e contribúen a tecer redes produtivas e a revitalizar a economía de proximidade nas áreas en que desenvolven a súa actividade. No entanto, as profesionais do sector detectan certas carencias que, coa correspondente dose de esforzo, poderían converterse en oportunidades. Neste sentido, Varela chama a atención sobre a inexistencia de empresas próximas que fornezan aquilo que precisa para a produción da súa cosmética natural. "A maioría de ingredientes temos que compralos fóra da Galiza, cando moitas destas materias primas procesadas, como os extractos ou aceites esenciais, poderían facerse aquí", lamenta. Pola súa parte, Anziani nota un lixeiro aumento nos últimos anos de industrias innovadoras que pretenden fabricar ingredientes específicos para producir cosmética ecolóxica, mais aínda son poucas as que se deciden a dar o salto. A pesar de todo, ambas as dúas profesionais concordan en detectar moito potencial no noso país e apuntan á suma de pequenas empresas conscientes e responsábeis como alternativa posíbel para crear emprego, fortalecer a economía rural e aportar novos puntos de vista ao sector. Tamén Álvarez fai fincapé na importancia da cooperación para "facer un rural moi vivíbel, agradábel, sustentábel e moi bonito". No entanto, aínda que lles sobra ilusión para asumir a tarefa, o que falta son recursos económicos. "Debería haber bolsas ou créditos específicos para estes proxectos, que, a través da investigación, pretenden sacar un produto digno e galego", opina Álvarez. Ademais, as axudas e incentivos existentes para emprender non teñen en conta situacións como a pluriactividade. Anziani, que compatibiliza o proxecto Kóoch con outro traballo por conta allea, cre que estas circunstancias "deberían estar incorporadas na administracións como unha forma máis de sustento" de proxectos que, co tempo, poden chegar a crear emprego. Outra dificultade burocrática que os negocios dedicados á cosmética natural atopan no camiño é a falta de información e de comprensión por parte dos poderes públicos. "A Administración está tan afeita aos grandes laboratorios que non entendía que quixésemos montar unha empresa tan pequena", comenta Varela, quen precisou de apoio familiar para financiar e soster a súa marca até convertela en autónoma. A pesar das dificultades, todas elas son optimistas cara ao futuro e coinciden en que a clave do crecemento do sector está nun público cada vez máis concienciado, informado e exixente, que sabe ler as etiquetas, coñecen os ingredientes e diferencian se a cosmética é realmente natural. E, aínda que moitas das vendas que actualmente realizan teñen lugar fóra da Galiza, confían en que a cosmética natural de proximidade gañe o seu lugar como alternativa de mercado para un coidado persoal máis amábel coa natureza e cos nosos corpos.