A importancia dos Entroidos

Cando falamos de entroidos (antroidos, introidos, entrudios, entroitos), existen, polo xeral, dous tipos de opinións. A primeira agrupa as persoas que, por sorte, teñen entroidos e personaxes propios na súa contorna. A segunda, pola contra, reúne aqueloutras ás que, ao non ter esta celebración na súa cidade, vila ou aldea, non lles foi inculcada desde cativas. Para as persoas que vivimos desde pequenas o Entroido —que nunca carnaval—, durante os días da festividade párase o noso mundo e tan só tratamos de facer iso: Entroido. É evidente que ano tras ano, o Entroido galego colle máis forza e traspasa máis fronteiras, abríndose camiño até niveis internacionais, como pode ser o caso do Entroido de Xinzo de Limia, festa declarada hai un ano, en febreiro do 2019, único Entroido coa insignia de Interese Turístico Internacional, á par de grandes festividades semellantes como o carnaval de Cádiz ou o de Santa Cruz de Tenerife. De segundo está o Entroido de Verín, de Interese Turístico a nivel estatal desde abril do ano 2009, competindo tamén con festas con moita forza no territorio, como pode ser o Arde Lvcvs en Lugo. A grande afluencia de turistas pode prexudicar ou complicar que os entroidos se celebren de maneira normal Por último, cabe destacar os Entroidos de Interese Turístico na Galiza, como son os de Cobres (Vilalba), Laza, Viana do Bolo, Maceda, Vilariño de Conso e Manzaneda. Todos eles teñen algo en común, o feito de pertenceren á zona sur oriental do país, a área que mellor soubo salvagardar as tradicións neste ámbito. Isto, que asemella bo para a economía das aldeas e vilas, tamén ten o seu punto de inflexión. As persoas que acoden aos nosos Entroidos están ben informadas sobre o que son? Coñecen o que deben e non deben facer? Até que punto é bo que visitantes de todas as partes da península ou do mundo se acheguen aos nosos entroidos? Este tipo de cuestións preocupan a unha parte de asociacións culturais galegas defensoras das nosas tradicións neste ámbito. A dobre cara do turismo Como en todas as festividades de gran magnitude que existen no territorio galego, e máis sendo en aldeas ou vilas, ás veces os entroidos masifícanse de maneira descomunal, chegando a dobrar ou triplicar as taxas de habitantes durante esta xornada. De aí deriva boa parte da preocupación que existe a día de hoxe en varios Entroidos, sobre todo arredor do denominado "Triángulo Máxico" que comprende de Xinzo de Limia, Verín e Laza, tres dos festexos máis recoñecidos en toda a Galiza e parte da Península. Este tipo de preocupacións pola grande afluencia de turistas, que non todos están ben informados de como son os nosos Entroidos, pode chegar en ocasións a prexudicar ou facer máis complicado que se celebren de maneira normal ou como de costume os ritos ou as crenzas máis antigas, poñendo deste modo en perigo algo que nin nos tempos da ditadura se deu derrotado, malia as prohibicións que sobre el foron impostas en moitas localidades. Este tipo de tradicións que se celebran nos nosos entroidos teñen moitos aspectos en común con outros entroidos ou carnavais que teñen lugar en boa parte de Europa: Italia, Bulgaria, Hungría, Romanía, Bélxica, Croacia, Eslovenia.... Son algúns dos que aínda conservan tradicións similares ás nosas como, por exemplo, o purismo, a través da fariña que limpa todo o malo acontecido durante o último ano, ou a fertilidade, coas Olas de Xinzo, un xogo creado polos mozos para meterse coas mozas "roubándolles" as olas que levaban á fonte e pasándoas entre eles até que algunha remataba no chan, como se segue facendo hoxe en día. Outro dos ritos máis destacados son as danzas que fan cada unha das personaxes do noso Entroido, desde os traxes brancos coa cara descuberta, como poden ser as Madamas e Galáns de Cobres, ou os traxes negros, que cando poñen a máscara ocultan a identidade e pasan a ser un Boteiro, un Peliqueiro ou unha Pantalla. A superación do machismo Como en todo, o machismo que estivo e segue a estar presente na sociedade maniféstase tamén nos propios entroidos galegos. Aínda que se vai erradicando pouco a pouco, non hai tantos anos as mulleres non podían pór as máscaras da zona ou ir á taberna na época de Entroido sen o seu marido ou parella. De facelo, era considerado unha aberración. Agora, xa son elas as que participan de maneira activa e manteñen vivos, na maioría das zonas, todos os ritos, como antes fixeran os homes durante varios séculos [como dá conta a entrevista publicada neste número de Sermos Galiza á xenerala do Ulla Belén Guzmán]. Porque o Entroido de hoxe xa non entende de machismo. As máscaras non teñen sexo, brincan, troulean e unha vez o rostro fica oculto tras elas todo adquire unha dimensión case espiritual. O Entroido é case unha forma de vida para moitas persoas Claro está que, con todo o anteriormente mencionado, entre a hostalaría, as tendas de costura, a venda de teas ou as artesás e artesáns, en moitas localidades "faise o agosto" e non son poucos os negocios capaces de sobrevivir máis facilmente grazas ao Entroido. Como non ía iso ser bo? Ademais do turismo que quere aprender e entender as nosas tradicións, existe outro tipo de prácticas que, como en case todas as festividades na Galiza, están presentes, sendo "o botellón" unha das máis destacadas. Son moitas as alcaldesas e alcaldes que se pronunciaron xa na súa contra e están a tratar ano tras ano de buscar solucións para atallar o asunto. Así mesmo, ano tras ano parece que se vai mellorando neste ámbito e, cada vez, son máis os turistas que acoden ás nosas cidades, vilas ou aldeas ben informados, co obxectivo de desfrutar do Entroido sabendo cal é o significado que encerra para as persoas de calquera dos lugares nos que se celebra. Até chegan a se meter no papel de unirse á burla que tanto nos caracteriza. O Entroido é case unha forma de vida para moitas persoas. Din por aí que coas novas tecnoloxías nos comunicamos máis coas demais persoas, pero, claro está, facemos menos actividades conxuntamente. Atendendo a esta problemática da nosa sociedade actual, en moitos dos nosos entroidos tradicionais todas as máscaras precisan de máis persoas para que os ritos ou bailes teñan sentido. É algo que perdura nun tempo escuro de cooperativismo e colectivismo social. O Entroido é unha época para deixar os malos momentos atrás e para esquecer todo o malo. O Entroido serve para deixar todos os medos ás costas, serve para deixar fóra de xogo as imperfeccións que cremos ter. O Entroido é sátira, é pensar durante o resto do ano: "isto para Entroido…". O Entroido é saír coas Pantallas, Cigarróns, Peliqueiros... En definitiva, o Entroido é salvagardar as tradicións ancestrais que nos deixaron os nosos antepasados. E ti, que farías sen Entroido?