Eucalipto: moratoria ou fraude?

Vén de aprobarse no Parlamento galego a Lei de Recuperación da Terra -cos votos a favor do PP, a abstención do PSOE, que cambiou o seu voto negativo despois de que se admitisen 110 das súas emendas, e o rexeitamento do BNG- que engloba o Plan forestal, un plan aprobado cos votos do Partido Popular a comezos de ano e que causou unha gran polémica entre a oposición e as diferentes asociacións ecoloxistas, que o critican, entre outras cuestións, pola privatización do monte galego que este suporía. Antes da aprobación do Plan forestal, o Partido Popular desbotara incluír neste unha moratoria ao eucalipto, coa cal se prohibirían as plantacións desta especie nas superficies onde non foran realizadas con anterioridade; porén, foi a modo de emenda da propia Lei de recuperación agrícola como a moratoria volveu entrar no foco do debate. A polémica pola moratoria da plantación de eucaliptos As emendas presentadas polo PP á súa propia Lei de Recuperación das Terras Agrarias, entre as que se recolle a moratoria da plantación de eucaliptos, foi aprobada o pasado mes de maio. A moratoria, integrada no Plan forestal da Xunta da Galiza, foi proposta polo conselleiro de Medio Rural, José González, e causou moita polémica entre a oposición e asociacións ecoloxistas que criticaron a antelación da súa presentación, pois esta circunstancia xerou numerosos problemas ambientais e socioeconómicos. Porén, a Consellaría argumentou que o anuncio se fixo con tempo "para que houbese esa marxe de negociación cos grupos da oposición". Diferentes asociacións ecoloxistas e partidos políticos recordan que levan moitos anos demandando unha moratoria real do eucalipto co fin de intentar reverter as plantacións masivas desta especie en todo o país. Con todo, critican que esta moratoria proposta polo Partido Popular "chega tarde e mal", como asegura Belén Rodríguez, representante da asociación ecoloxista Adega, quen engade que "a moratoria non se aplica porque non se están a reforzar os recursos humanos de vixilancia e de control do que se planta no monte, nin se están pondo enriba da mesa uns orzamentos, unhas normas de como se vai aplicar, nin uns prazos; simplemente foi un anuncio do conselleiro, é unha moratoria ficticia". "A moratoria estase a usar para consolidar as masas de plantación de eucalipto que foron feitas de forma irregular, mais tamén para aumentar a superficie desta especie que xa temos, dándolles vantaxe ás persoas propietarias que xa a teñen plantada nos seus terreos e contrariando, de forma indirecta, a propia Lei de montes", di Belén Rodríguez, de Adega A priori, parece unha proposta positiva para a biodiversidade do territorio galego a aprobación dunha moratoria que prohiba a plantación de eucaliptos. No entanto, as emendas entre as que se atopa recollen moitas outras cuestións que poderían agravar a situación dos montes galegos. "Esta emenda é a regulación da desfeita; recolle que en calquera monte, terreo ou parcela na que o eucalipto sexa a especie dominante, estará permitido plantar até o 100% do terreo con este, incluso se é preciso tallar outras especies autóctonas, e até agora iso non era legal, independentemente de que se fixera", indica Cristóbal López, portavoz de Ecoloxistas en Acción. Cómpre destacar que a lexislación vixente de montes recolle que existen certos espazos do territorio galego protexidos nos que está prohibida a plantación do eucalipto, como as zonas agrarias, os prados e as ribeiras, entre outros. A emenda desprotexe estes espazos, de maneira que, se unha persoa propietaria dunha parcela que tivese un 51% da súa superficie plantada de eucaliptos e o restante fose algunha destas zonas protexidas, con esta normativa podería plantar eucaliptos na totalidade da parcela. Rodríguez indica que "a moratoria estase a usar para consolidar as masas de plantación de eucalipto que foron feitas de forma irregular, mais tamén para aumentar a superficie desta especie que xa temos, dándolles vantaxe ás persoas propietarias que xa a teñen plantada nos seus terreos e contrariando, de forma indirecta, a propia Lei de montes". O efecto chamada Alén do que recollen os diferentes artigos da emenda do Partido Popular, o principal problema que está a xerar o anuncio da moratoria é un efecto chamada, que poñen de manifesto a oposición, as asociacións ecoloxistas e o propio sector forestal. O feito de presentar a moratoria con tanta antelación á súa entrada en vigor, prevista para o próximo mes de maio e que estaría vixente até decembro de 2025, provocou que se estean a realizar plantacións masivas de eucaliptos antes de que comece a prohibición. O conselleiro, José González, ao ser interpelado no Parlamento pola deputada nacionalista María González Albert, en relación a esta cuestión, negou a existencia de ningún efecto chamada, argumentando que a primavera é a época ordinaria para realizar plantacións. "Cómpre engadir que cada ano se cortan arredor de 20.000 hectáreas de eucalipto na Galiza e que a Covid-19 limitou as plantacións no tempo do confinamento do ano pasado, as cales se están a executar este ano de xeito legal", completa a argumentación a Consellaría de Medio Rural. Porén González Albert opina que "máis que unha moratoria é un convite a que a xente aproveite e plante no período de tempo previo a que se active coa aprobación da Lei de Recuperación Agraria" e que "o PP fixo, dunha forma retorcida e sibilina, unha iniciativa para facilitar a expansión do eucalipto aforrando o custo que tería o feito de anuncialo como tal. Así, propoñen unha moratoria cando na práctica o que fan é totalmente o contrario". As diferentes asociacións ecoloxistas expresan a súa preocupación perante a inactividade da Administración pública para controlar esta situación, criticando que non está a exercer o seu papel de vixiante destas plantacións masivas. Desde o BNG aseguran que o anuncio da moratoria resultou un acto premeditado do Partido Popular para motivar as plantacións masivas de eucaliptos. "Témolo claro e máis desde as alusións do conselleiro ás preguntas ao respecto durante o último pleno, no que negou por completo esta situación, cando en realidade xa saíu en todos os medios, mesmo na TVG", declara a deputada do BNG. Ademais, o propio sector forestal recoñece que abusou das plantacións de eucalipto, o que provocou moitas tallas de especies autóctonas; até o punto de que nos viveiros están a escasear os exemplares para plantación, feito concluínte para demostrar que si se está a plantar de maneira masiva. As diferentes asociacións ecoloxistas expresan a súa preocupación perante a inactividade da Administración pública para controlar esta situación, criticando que non está a exercer o seu papel de vixiante destas plantacións masivas. "Ao final, esa función de vixiar e controlar o que pasa no monte e aplicar a lei recáenos ás asociación sociais", argumenta Rodríguez. No referido ás irregularidades destas plantacións, a meirande parte das denuncias levadas a cabo pola veciñanza e polas propias asociacións ecoloxistas non prosperan. Porén, a Consallería de Medio Rural insiste en que "a Xunta está vixiante diante de posíbeis incumprimentos da normativa e estanse a abrir os oportunos expedientes sancionadores". A asociación ecoloxista Adega leva varios anos realizando un seguemento das diferentes plantacións ilegais de especies de crecemento rápido e invasoras, como o eucalipto, e tamén de tallas de zonas de bosques, dúas cuestións que adoitan ir da man. A raíz do efecto chamada motivado pola moratoria, Adega lanzou unha campaña pública para animar a sociedade a que denuncie este tipo de actuacións e a que poña en coñecemento da Administración pública e das autoridades de vixilancia e control calquera infracción. A campaña pretende frear a perda acelerada de superficie agraria útil e de bosque cunha rica biodiversidade. "Polo de agora, a conclusión que podemos tirar destes seguimentos é que xa estamos perto das cen denuncias, presentadas nas últimas dúas semanas, e a maior parte destas prodúcense na zona do interior", explica Rodríguez. Algúns dos concellos máis afectados son Castro de Rei, Abadía, Baralla, Portomarín e Trazo. González Albert comenta que "cando se aprobou o Plan forestal, o conselleiro desprazouse a algúns concellos da zona da Mariña, onde existe unha gran conflitividade polo tema, para ter reunións con organizacións e persoas propietarias para darlles a súa palabra de que poderían seguir plantando eucaliptos" e engade que "o partido gobernante sabe o que ten que vender en prensa e o que ten que facer na realidade, está todo claramente planeado". O feito de que actualmente haxa un superávit tan importante de eucaliptos pode dar lugar a un resultado moi diferente ao que agardan as persoas propietarias das plantacións. O propio sector forestal advirte que o eucalipto pode perder valor e é posíbel que non se acade o rédito económico que se espera. "Hai tanto eucalipto que cada vez se paga peor", asegura López, de Ecoloxistas en Acción. Entón, quen se beneficia destas plantacións masivas de eucaliptos? González Albert teno claro: "Ence, e de forma secundaria as empresas de madeira, pero Ence fai e desfai sobre o monte galego e organízao como quere". As consecuencias das plantacións de eucaliptos Actualmente o 8% da superficie galega plantada está ocupada por eucaliptos e o volume total de madeira tallada na Galiza representa un 40%. A día de hoxe xa se superaron as 400.000 hectáreas de plantacións de eucaliptos, cando o plan para o 2030 prevía apenas a metade. De feito, aínda que a moratoria pretenda unha redución dun 5% da superficie de eucaliptos, no Plan forestal, no cal se enmarca a propia moratoria, recóllese que nos primeiros cinco anos, de 2021 a 2025, poderase aumentar un 3% esa superficie de eucaliptais, o que suporá que só se produza unha redución efectiva do 2%. É sabido que o eucalipto é unha especia exótica e invasora que compite coas especies autóctonas do país, reducindo a biodiversidade, afectando os cursos da auga, promovendo e facilitando os incendios forestais, provocando o empobrecemento dos solos e a súa consecuente erosión, e eliminando a variedade de flora e fauna. No referido aos impactos ambientais, é sabido que o eucalipto é unha especia exótica e invasora que compite coas especies autóctonas do país, reducindo a biodiversidade, afectando os cursos da auga, promovendo e facilitando os incendios forestais, provocando o empobrecemento dos solos e a súa consecuente erosión, e eliminando a variedade de flora e fauna. En relación aos impactos socioeconómicos, o eucalipto afecta ao rural de cheo, pois a ocupación masiva desta especie está a desprazar outras actividades como a agrogandeira, provocando que se reduza a superficie agraria útil. "Actualmente na Galiza temos pouco máis do 20% , que é moi pouco, sabendo da vocación do país como potencia agraria e gandeira, e aínda está indo a menos", advirte Rodríguez. Outro problema é o acaparamento das superficies que antes estaban repartidas entre distintos propietarios en mans de grandes industrias para obter un maior lucro. Medidas necesarias É innegábel que os eucaliptos xa teñen un papel na realidade galega, a paisaxe do noso país cambiou radicalmente e non se pode concibir un monte sen estas árbores. Por este motivo, é preciso cambiar o sistema forestal de base para reorganizar o monte galego. González Albert defende que "aínda que o eucalipto teña un espazo, debe haber outros" e engade que "non é normal que Galiza teña que importar madeiras de árbores frondosas porque non se producen aquí". Unha reflexión que tamén comparte López ao reivindicar a necesidade de diminuír a presenza do eucalipto e de dedicarlle máis espazo ás frondosas: "agora compras unha mesa de castiñeiro polos mesmos cartos que tres do Ikea. Todo está relacionado cos apaños do capitalismo e da cultura do comprar e tirar neoliberal, e quen máis sofre é o rural, mais o que paga agora o rural acabarano pagando tamén as cidades". É preciso velar por un monte multifuncional que cumpra as funcións produtiva, económica e medioambiental. Ademais, nestes tempos de emerxencia sanitaria cómpre recordar a importancia que teñen as árbores como defensa de axentes patóxenos. Por outro lado, tamén contribúen de maneira significativa a evitar o cambio climático. Os exemplares que se tallan con 40 ou 50 anos son árbores que levan moito tempo capturando carbono, o que fai que compensen positivamente na balanza ecolóxica a contaminación producida no seu proceso de produción e de transformación en madeira. Con todo, nunca se contempla a posibilidade de non cortar os eucaliptos que superan os 15 anos aínda que a calidade da madeira sexa mellor e teñan tempo de capturar o carbono mínimo para que o proceso produtivo compense.