Emerxentes voces novas

A s razóns polas que estas catro persoas chegaron ás páxinas dos xornais é moi diversa. Sofía Blanco (Compostela, 1990) apareceu nun artigo publicado o mes pasado. Nel, un xornalista pediulle a seis arquitectos consagrados que escolleran as novas voces da profesión e Iñaki Ábalos gabou o traballo dela. Nesas mesmas datas facíase público o nome das gañadoras do Premio Gran de Area e entre as 15 obras premiadas (as mellores do último ano en Pontevedra e Ourense) atopábase a intervención de María Fandiño (O Rosal, 1989). Tamén gañadoras dun premio foron Ander Bados (Bilbao, 1991) e María Montenegro (A Coruña, 1990), neste caso do Premio arquia/próxima 2020, seleccionadas entre 900 propostas. Os arquitectos que aparecen nos medios, polo xeral, son señores maiores. Entre outras cousas débese a que na arquitectura o período de formación dilátase moitos anos. Ao estudo na facultade súmaselle o tempo no que aprender "o oficio". Como en tantas profesións, a carreira dá unha base teórica, mais é habitual traballar para outros para coñecer a práctica. Esta aprendizaxe pódese alongar moito, chegando ao paradoxo do caso de Louis Kahn, que comezou a destacar pouco antes da idade de xubilación. "En Dubai non se pode ser feliz. No rural ou nas cidades vellas, existe un equilibrio entre a arquitectura e o territorio. O ser humano precisa o contacto coa terra para ser feliz. En lugares como Dubai iso rachou por completo", di María Fandiño Esta xeración que empeza a agromar está marcada pola crise. Comezaron a carreira ao redor de 2008, co estoupido da burbulla inmobiliaria, e logo dun prolongado período de formación comezan a traballar pola súa conta, xusto cando se aproxima outra. Alén desta circunstancia contan con outras trazas características xeracionais: a conexión internacional e o traballo en equipo. Están conectados co mundo, tanto por formación académica como por ter traballado fóra, a diferencia das anteriores, sen perder o vínculo coa terra. Ao ser nativos dixitais, teñen interiorizado o virtual. Lonxe do país tratan de manter os vínculos con el, nun difícil equilibro de vivir ao mesmo tempo entre dúas terras. A respecto do traballo, esas relacións permiten estar conectados con persoas de todo o mundo e colaborando, establecendo redes internacionais. Mesmo cando traballan de forma individual, con modestia destacan o traballo de tódolos implicados no proceso. Niso tamén se diferencian dos predecesores, máis ensimesmados. Apartamentos reinventados Sofía conta cunha biografía onde destacan estas dúas características xeracionais: vínculos internacionais e colaboracións. Cando rematou a carreira decidiu seguir formándose fóra. Fixo un mestrado en Harvard. Alí, nos Estados Unidos de América, impartiu aulas e comezou a traballar. Pasou un período en Berlín, mais sen perder o vínculo co país. Xa de regreso á terra aparecéronlle dúas oportunidades de traballo en Ribeira. Reformou o bar do Porto de Corrubedo, en colaboración con David Chipperfield e transformou uns apartamentos en Caroso, xunto con Caio Barboza. A reforma destes seis apartamentos xemelgos supuña un reto importante. Os clientes querían unha renovación da imaxe, mais sen mudar o exterior nin a estrutura. Era un espazo longo e estreito onde se mesturaba o privado co público. A proposta de Sofía consistiu en ordenar o interior e facer estes seis aloxamentos diferentes, pero ao mesmo tempo iguais. Deseñou un tipo de mobiliario e acabados interiores pero en cada un están dispostos de maneira diferente, adquirindo personalidade propia. Eses interiores son moi austeros e sinxelos, contan tan só co mobiliario necesario para pasar uns días de lecer. Este ambiente creado é un espazo en branco, que con moi pouco o visitante pode facelo seu. Debido a esta estratexia de proxecto, hai turistas que repiten cada ano para poder experimentar cada apartamento. Admirar o horizonte Un dos principais activos turísticos do Rosal é o Camiño de Santiago pola costa. No seu percorrido por Portocelo, os peregrinos pasaban por unha explanada feita con entullo procedente da ampliación dunha estrada. O Concello decidiu mellorar ese lugar e encargoulle a María Fandiño transformalo nun parque. Ao igual que moitos compañeiros, María marchou fóra para seguir estudando, no seu caso paisaxismo. Foi a Catalunya, onde existe unha gran tradición nesta disciplina. Alí pasou cinco anos, estudando, logo dando clases e tamén traballando. De volta na terra tratou de aplicar todo o aprendido. Concienciouse da importancia da natureza para a nosa vida, di: "En Dubai non se pode ser feliz. No rural ou nas cidades vellas, existe un equilibrio entre a arquitectura e o territorio. O ser humano precisa o contacto coa terra para ser feliz. En lugares como Dubai iso rachou por completo". E se o paisaxismo é unha forma de ordenar o territorio atendendo ás dinámicas territoriais, o seu parque tiña que fundirse coa natureza. Propúxose desfacer a explanada e transformala en socalcos. Deste modo, as terrazas van baixado pola ladeira até se confundiren coa costa. Esa zona do litoral posúe unha paisaxe de rochas que o entullo sepultou, ao obrar fóronse descubrindo as grandes laxes agochadas. Cada pedra desenterrada supuxo volver a pensar o proxecto, houbo 11 versións, tantas como laxes se atoparon. Os muros que forman as terrazas mestúranse coas rochas descubertas. Plantou árbores e vexetación, a propia do lugar como o toxo ou a queiroa. O resto da intervención é moi sutil: xogos para nenos, bancos, un pequeno quiosco protexido por unhas redes e diferentes pezas que teñen como fin desfrutar das impresionantes postas de sol neste horizonte redescuberto. Vivenda comunitaria A paisaxe que se atoparon Ander e María Montenegro a 4.000 metros sobre o mar foi moi diferente á que estaban acostumados. Alí, nunha pequena comunidade rural do Perú, é onde chegaron para colaborar na construción dunha vivenda para mestres. Chegaron da man da ONG All Hands and Hearts. Ambos os dous estudaron arquitectura na Coruña e ao finalizar cruzaron o Atlántico para traballar en cooperación internacional. Esta foi unha oportunidade de achegar o seu coñecemento e ao mesmo tempo de aprender das xentes do lugar. A chave do éxito do proceso foi precisamente ir a aprender, con modestia, e facer partícipe a toda a aldea. Presentáronse diante da asemblea comunal e pedíronlles permiso, trataron de crear un clima de confianza. Nalgúns aspectos recorda ao funcionamento social do noso vello mundo rural. Na construción da vivenda contrataron aos propios habitantes, cada familia dispuña alguén, tanto homes como mulleres. Os materiais foron os propios do lugar, madeira e barro, pero tamén outros novos na aldea, como usar illamento térmico nas paredes. Desta forma fixeron unha arquitectura híbrida, con técnicas artesanais que coñecía a comunidade mais intentando partillar o seu coñecemento tecnolóxico contemporáneo. O resultado foi un espazo do que a comunidade se sente orgullosa.