O desenvolvemento eólico, epicentro do debate social

Aenerxía sempre foi un negocio vencellado á cobiza, o cal non deixa de resultar lóxico por ter unha demanda inmensa e estable. En 1927, ditadura de Primo de Rivera, e perante a Lei de Monopolio de Petróleos daquel ano, o Estado español outorgoulle a xestión dese monopolio a Campsa, empresa na que -sorpresa, sorpresa-, o Estado era titular dun 30% do capital e catro bancos -Hispano Americano, Urquijo, Banesto e Banco de Viz-caya- acumulaban un 70% das participación societarias. Igual de pouco sorprendente resulta a historia do control dos saltos de auga na Galiza, ou o feito de que antes da aprobación do primeiro Plan sectorial eólico da Galiza en 1997, a Administración autonómica xa tivera asignada a explotación de 2.842,3 megawatts de potencia eólica, representativos do 75,2% de toda a instalada no país, até finais de 2019. Primeiro o negocio, despois o resto. E o negocio non deixou de estar presente cando o obxectivo foi o asalto aos ceos. Lembre o lector ou lectora que aquel Feijóo candidato, que agora fala en Madrid do Falcon de Pedro Sánchez, falaba no seu momento dos cochazos de Touriño -deben levarlle a idea os medios de locomoción dos demais- e do concurso eólico do bipartito, prometendo que o anularía, como así fixo, malia que a enxeñaría xurídica empregada para facelo fose máis ben burda. Anos despois, o acontecido co desenvolvemento eólico na Galiza neste 2022 pon de manifesto que, paralización de por medio, o obxectivo non era salvar o país, senón controlar o negocio pasando por Madrid. O anterior pode soar subxectivo, mais hai datos, algún, non todos, que non só falan por si mesmos, senón que non admiten interpretacións subxectivas. Un deses datos é que en decembro de 2022 hai na Galiza máis de 300 proxectos eólicos en tramitación. Outro, que co afamado mantra da simplificación administrativa, materializado singularmente nas Leis autonómicas 5/2017, de fomento da implantación de iniciativas empresariais na Galiza, e 9/2021, de simplificación administrativa e de apoio á reactivación económica da Galiza, as posibilidades de participación da cidadanía nas tramitacións deses proxectos de parques eólicos víronse gravemente mermadas, paralelamente á instauración dun ámbito de discrecionalidade administrativa impropio dun sistema democrático, que permite ao Consello da Xunta decidir liberrimamente que proxectos merecen ou non ter un tratamento prioritario. Un terceiro dato relevante é o annus horribilis da Xunta da Galiza en relación coa fiscalización xudicial das súas decisións nesta materia. En 2022 o Tribunal Supremo do Estado ratificou a ilegalidade das autorizacións administrativas outorgadas para a construción do parque eólico da Serra do Oribio (en Samos e Triacastela), por invalidez da declaración de impacto ambiental, concedida 14 anos antes do outorgamento das correspondentes autorizacións. O Tribunal Superior de Xustiza, pola súa parte, resolveu en xaneiro a ilegalidade das autorizacións outorgadas polo Consello da Xunta para a repotenciación do parque eólico Corme G-3 (Ponteceso), por infracción do disposto na Lei estatal de avaliación ambiental e, conseguintemente, da Directiva 2011/92/UE, trasposta pola mesma. Declarou esa sentenza, concretamente, a vulneración dos dereitos de participación cidadá nos procedementos de avaliación ambiental, ao reducirse os prazos do trámite de información pública e ao non pór á dispor da cidadanía os informes sectoriais nese trámite. E xa rematando o ano, tamén o Tribunal Superior de Xustiza, no contexto da impugnación das autorizacións relativas aos parques eólicos Bustelo, Campelo e Monte Toural (Carballo, Coristanco, Santa Comba e Tordoia), promovida pola Asociación para a defensa ecolóxica de Galiza (Adega), acolleu a pretensión de suspender cautelarmente a eficacia das autorizacións dos proxectos Bustelo e Campelo, fito singularmente importante, dado que por primeira vez se evitará totalmente que se causen menoscabos ao medio ambiente que posteriormente serían de difícil ou imposible reparación. A adopción destas medidas cautelares foi recorrida pola Xunta da Galiza, malia que o conselleiro de Industria, en sede parlamentar, asegurou en plena fase de interposición de recurso -outubro de 2022- que a Administración autonómica ía respectar as decisión xudiciais, tal e como tiña xa feito nos casos dos proxectos eólicos de Serra do Oribio, Corme e Sasdónigas (Mondoñedo), todos eles declarados ilegais pola xustiza. Esqueceu o señor conselleiro aludir a que a Serra do Oribio está gravemente danada polas obras xa executadas, e o resto dos parques anulados xerando cartos cando o vento sopra. Precisamente Adega, en setembro de 2022, presentou ante a Comisión Europea unha denuncia por infracción do Dereito da Unión en relación co desenvolvemento eólico na Galiza, e formalizou denuncia ante a Fiscalía en novembro de 2022 polas irregularidades detectadas nunha Resolución da Dirección Xeral de Enerxía en base á cal se admitiu en 2021 unha solicitude do Grupo Greenalia de ter por executado un plan industrial asociado ao concurso eólico de 2010, vencellado aos proxectos eólicos Campelo e Lamas de Feás (Baltar, Calvos de Randín e Os Blancos), eximindo de tal xeito a dito grupo do pagamento á facenda pública galega de algo máis de 11.700.000 euros. En relación con esa denuncia, o presidente da Xunta manifestou publicamente a súa máxima confianza en canto ao proceder da Consellaría e da Administración galega en xeral. Con todo, acaso o máis salientable deste ano de fonda especulación eólica é -outro dato obxectivo- que Galiza segue sen contar cun planeamento eólico posto ao día e avaliado ambientalmente, e que segue sen resolverse o asunto do retorno social da implantación dos centos de proxectos eólicos previstos. Todo o cal, nun contexto no que petan na porta, cargados de perigos para o medio ambiente e para o sector da pesca, os proxectos eólicos mariños que, segundo parece, van converter o país nunha estación de servizo para buques de carga. No preciso momento de redactar estas liñas, temos coñecemento de que o presidente da Xunta de Galiza se acaba de apuntar ao carro da solicitude de compensacións do Estado por ser, de entre as autonomías, a segunda maior produtora de enerxías renovábeis. O asunto do retorno social, en calquera caso, pouco ten que ver con tales compensacións, senón máis ben cun novo modelo de país, no que o desenvolvemento económico se poña ao servizo da fonda crise demográfica e industrial en lugar de arrasar o medio natural e de pór en risco o medio de vida da cidadanía do rural e da costa. Cara a 2023 sopran en calquera caso certos ventos de acordo, ou de componenda. Os informes desfavorables da Administración autonómica de hai uns meses en relación cunha morea de proxectos eólicos tramitados polo Ministerio de Transición Ecolóxica por situar aeroxeradores e outras instalacións asociadas fóra das áreas de desenvolvemento eólico do Plan sectorial eólico da Galiza, segundo se ten feito público nestes días, van mudar en informes favorables por obra e graza da divina providencia, dado o irrefutable feito de que o que é negro en base a unha norma xurídica non pode volverse branco se non varían nin os feitos relevantes nin a norma. Mal asunto. O vindeiro ano tería que ser o ano no que se avanzase nun desenvolvemento sostible, racional e social da xeración enerxética, avance que forzosamente debería implicar unha limpeza previa das feridas, que en particular conseguise determinar se todos aqueles proxectos industriais asociados ás primeiras concesións eólicas outorgadas na era Feijóo pasaron a mellor vida por xentileza dos sucesivos gobernos galegos e as súas portas xiratorias. Se cadra, só se cadra, dentro de 12 meses teñamos que redactar algo comparando o desfalco dos ERE de Andalucía con noso propio desfalco. Seríamos campións en algo, mais maldita vitoria.