Castroferro: Interiores emocionais

Cadaquén ten unha vivenda en función dunha suma de variábeis, pero a fundamental é o poder adquisitivo. A xente accede á vivenda que pode pagar. As "boas" vivendas son máis caras que as "malas". Así, a gran maioría da poboación vese abocada a vivir nun lugar que non lle satisfai. Ás veces vivimos en fogares inhóspitos, casas pequenas, frías e húmidas nas que non entra o sol, que son habituais nos barrios máis humildes. Nos anos máis duros da crise María G. Ferro e Jordi Castro (Castroferro arquitectos) colleron experiencia na disciplina, pouco desenvolvida por arquitectas, de intervir en espazos xa deseñados: as reformas de vivendas, alí onde non é obrigatoria a sinatura dun arquitecto. Eles lograron atraer clientes que demandaban a súa forma de imaxinar novos espazos. O éxito da fórmula axudoulles a medrar e formar equipo con Joana Covelo, Jacobo Pérez, Alba Teiga e Laura Vázquez. O estudio desenvolve a súa actividade principalmente en Vigo. A cidade ten a desgraza de ter unha gran parte das súas vivendas levantadas nos anos do desarrollismo. Nos anos 60 e 70 a cidade creceu de forma exponencial en número de moradas, mais destas só interesaba a cantidade, aínda que a calidade fose mínima. Este é o tipo de espazos cos que adoitan traballar, vivendas vulgares. Este é o patrimonio do 99%, as vivendas normais, pensadas simplemente como mercadoría, que precisan adaptarse ás necesidades das habitantes. As residencias no mercado inmobiliario deséñanse pensando nun prototipo de familia, mais este encaixa cada vez menos coa realidade. Cada persoa precisa que o seu lar se adapte ás súas necesidades e non á inversa. Un fogar obradoiro Cunha vivenda "normal" contaba Alejandra, para vivir e facer o seu obradoiro de escultura en Vigo. O estudio deseñou a "Casa para unha artista" con dúas partes diferenciadas, unha zona para vivir e outra para traballar. Cada parte conta cunha linguaxe propia. Deste xeito, a escultora pode compaxinar as dúas funcións e separar o persoal do laboral, física e psicoloxicamente. En planta baixa, na zona de traballo, deixouse o espazo aberto para o obradoiro, conectado co exterior. Decidiron asumir todas as pegadas do pasado, muros de pedra, vigas e instalacións. As diferentes intervencións ao longo dos anos, así como as novas, pintáronse de cor branca. O branco unifica e calma un espazo facendo del un fondo uniforme no que traballar e expoñer a obra da artista. A economía de medios foi tal que se aproveitaron anacos de vigas para crear expositores para as esculturas. Sóbese á vivenda por unha escaleira exterior que desemboca nun espazo diferente. Para a zona de vivir crearon unha atmosfera máis acolledora, usando taboleiros de madeira e paredes lisas brancas. Os armarios funcionan como separadores, non hai corredores, cada metro conta. Está todo aproveitado. Incorporaron ademais á vivenda o baixo cuberta coa tesoira restaurada, gañando en volume e luminosidade nun espazo único. Quitar para gañar En Vigo tamén se atopa a Casa Rosende, unha pequena vivenda antiga que foi ampliada polo estudio. Contaban con restricións da normativa que non permitían crecer moito. O desexo de ter un fogar amplo ás veces lógrase quitando metros construídos. Esta aparente contradición baséase en que a percepción do espazo reside nos sentidos, non nos números. Nesta vivenda traballouse cos mecanismos da percepción espacial. A sensación de amplitude reside en contar con grandes fiestras nas que entran a luz e a paisaxe, ou espazos de diferentes alturas que conectan estancias e dan máis riqueza ao lugar. Un bo deseño pode sacar partido de pequenas obras sabendo xogar coa percepción. O habitar fai que acabemos vinculando os espazos coas persoas que os viviron. Así o explica Jordi Castro a Jean-Philippe Vassal: No caso da Casa Oliveira, o valor identitario tiña un gran peso. A vivenda que se pretendía ampliar era a morada do avó do cliente: unha humilde casa no barrio de Teis, que foi medrando e mudando co tempo. Cando o neto a herda, xa moi transformada, contacta co estudio para reformala. Non quería derrubala, pero precisaba máis espazo. Neste diálogo entre identidade e uso, o deseño consistiu en recuperar a imaxe orixinal da casa do avó e facer un volume de madeira anexo para ampliala. Así, presérvase a parte emocional da construción, a memoria do avó, ao mesmo tempo que o neto ten un novo espazo de seu onde vivir. Todo acto construído posúe tres valores inherentes: o arquitectónico, o identitario e un terceiro concepto, o enerxético e de uso, este o único dos tres puramente obxectivo" Se é complexo traballar coa parte emocional dunha vivenda, máis o é traballar cun elemento identitario dunha comarca. As obras de acondicionamento do faro de Cabo Silleiro son unha das últimas que desenvolveu Castroferro. O faro atópase na boca da ría de Vigo, en Baiona. A súa imaxe característica e a súa posición asomado ao cabo, enfrontado ao Atlántico, son parte da memoria colectiva, que agora se está a acondicionar para uso turístico. A rehabilitación inclúe a renovación da fachada, co que entra en xogo de novo o conflito coa memoria. Normalmente unha rehabilitación trata de recuperar a imaxe primixenia dos edificios, pero neste caso o faro non era branco e vermello orixinalmente. A reflexión do estudio foi que o recordo colectivo é máis importante que a orixe. Así, mantivéronse as franxas vermellas e brancas, nun labor de recuperación e curación. Un traballo que pasa desapercibido pero que resulta imprescindíbel para manter a memoria colectiva. Atópanse igualmente fronte ao mar as naves de redeiros da Laxe. O Porto de Vigo encargou un proxecto de transformación destas en zonas de lecer, que quedou parado 10 anos: Portocultura. Ao retomar a reforma, atopáronse con parte da intervención xa realizada e o material mercado. O estudio aceptou o reto de asumir todas as intervencións e material achegado, pero cambiando o uso da oficina. No exterior, os voos sobre o mar impostos polo anterior proxecto tratáronse de integrar na fachada metálica. Buscaban restarlle presenza, logrando un mellor encaixe na fronte marítima da cidade. No interior, o recibidor baléirase en dobre altura para deixar á vista a estrutura de formigón. Así, o único elemento que respectou o anterior proxecto ponse en valor, dándolle un emprego case escultórico e presenza en toda a intervención. O duro do formigón contrasta cos paneis de madeira que envolven as zonas de oficina, de novo creando un diálogo entre novo e orixe."Todo acto construído posúe tres valores inherentes: o arquitec-tónico, o identitario e un terceiro concepto, o enerxético e de uso, este o único dos tres puramente obxectivo"18